دایکندی از روایت تا واقعیت بخش6-10

نویسنده : رجب علی صادقی

دایکندی از روایت تا واقعیت

  بخش 6-10

نویسنده : رجب علی صادقی

زراعت

هشتاد فیصد ولایت دایکندی را کوه‌ها پوشانیده است. بیست فیصد دیگر با محدودیت‌های کم آبی، کمبود خدمات زراعتی (کود، تخم بذری، داروهای ضد آفات ) سیلاب‌های بهاری و خاک سطحی مواجه است.  بنابر دلایل مزکور، دایکندی به  کسر دایمی مواد غذایی مواجه است. 

مالکیت و دسترسی به منابع آب و زمین یک مساله‌ی بسیار پیچیده درنظام زمینداری دایکندی است ویکی از این پیچیدگی‌ها واحد اندازه‌ی زمین و زبان خاص کشاورزی است و مالک زمین را به نام خان، ملک و بادار یاد می‌کند و کسی که زمین ملک را  کشت می‌کند به نام دهقان یا ملک می‌شود. زمین وتخم بذری و گاو قلبه از صاحب زمین است و دهقان تنها کشت می‌کند وآن را تا سرسال آبیاری می‌کند و درسرسال فقط یک چهارم غله (گندم، جو، جواری) را از ملک زمین می‌گیرد. البته از کشت للمی یک پنجم است. واحد اندازه زمین جریب است و یک جریب زمین آبی مساوی به (پنج سیر تخم ریزه زمین ) و در زمین للمی (سه سیر تخم ریزه زمین) است ولی این واحد اندازگیری فرق دارد و دراکثر ساحات دایکندی از واحدهای دیگری چون (دفتر، تخم ریزه، و پایگاو)استفاده می‌شود و یک دفتر زمین مساوی به چهل جریب زمین است.

 برخی سروی‌ها نشان داده است که بیست فیصد مردم بی‌زمین هفتاد فیصد کمتر از ده جریب زمین و فقط پنج فیصد بیشتراز ده جریب زمین دارند. البته این سروی تنها زمین‌های آبی را نشان می‌دهند و دایکندی را از نظر زراعت می‌توان  به دوحوزه تقسیم کرد.

الف: منطه سردسیر: این مناطق اکثرا مناطق شمالی دایکندی را دربر می‌گیرد و شامل مناطق ولسوالی‌های بندر و سنگ تخت، خدیر، اشترلی و قسمتی از مناطق ولسوالی‌های نیلی مرکز و شهرستان نمی‌شود. کشت و زراعت این مناطق عبارت اند از (گندم، جو، جواری، نخود، شخل، موشنگ، رشقه، عدس، وغیره) می‌باشد و اکثرا کشت و زراعت دراین ساحات به صورت للمی و آبی می‌باشد که کشت للمی را به نام دیمه یاد می‌کنند. کشت یک فصله می‌باشد که در دوفصل بهار و تیرماه کشت می‌شود.

زراعت این مناطق در فصل تابستان و خزان  به حاصل می‌آید. دراین زون دهاقین برای زراعت خویش زحمات زیادی را متحمل می‌شوند و از این طریق امرار معاش می‌نمانید و دراین زون برای رشد زراعت از کودهای حیوانی وکمیاوی استفاده می‌کنند. دراین ساحات درفصل خزان گندم را کشت می‌کنند ولی درموسوم زمستان که هوا سرد می‌شود و اکثرا کشت و زراعت را سردی از بین می‌برد واین خود برای دهاقین یک ضربه‌ی کمرشکن می‌باشد. درزمینه نه دولت و نه هم موسسات داخلی و خارجی توجه کردند.

درقسمت توزیع تخم‌های اصلاح‌شده و بذری، بارها از طرف دولت و موسسات وعده داده شده است ولی کمتر جامه‌ی عمل پوشیده است و از طرف ریاست مبارزه با حوادث طبیعی هم هیچ توجهی به این مناطق صورت نگرفته است. درحالی که این مناطق مردم  همیشه درفصل بهار و زمستان از حوادث طبیعی متضرر می‌شوند ولی متاسفانه دراین زمینه دولت هیچ اقدامی نکرده است.

منبع :هفته نامه اقتدارملی شماره 479

آب و برق

ولایت دایکندی از لحاظ منابع آبی غنی است؛ ولی متاسفانه از آن استفاده ی درست نمی شود. دو رودخانه بسیار مهم از این ولایت عبور میکنند که از شعبات دریای هلمند می باشند. اولی رودخانه لذیر است که از مناطق کوهستانی ( سرحد مشترک ولایت و بامیان دایکندی) سرچشمه گرفته و وارد ولسوالی های اشترلی و نیلی شده و بعد از طریق ولسوالی گیزاب به دریای هلمند می ریزد. این رودخانه در مسیر خود صدها هکتار زمین زراعتی را در ناوهای شیخ میران، خوشک، لذیر، شیرو، گیزاب، تمزان و ایژدی را آبیاری میکند و در قسمت زراعت دایکندی نقش عمده را بازی می نماید.

هرچند که دربخش زراعت چندان زمینه ی سرمایه گزاری مساعد نیست؛ ولی در بخش نیروی برق از آن می توان استفاده اعظمی کرد در صورتی که بالای این رودخانه سرمایه گزاری شود می تواند که درحدود 50%ساحه ولایت را برق بدهد و میتوان از برق آن برای تمام  نیازهای برق نیلی؛ مرکز ولایت دایکندی استفاده نمود. درحال حاضر برق شهر نیلی توسط جنراتور تعیین میشود و در اکثر موارد ادارات دولتی فاقد برق اند  واز جنراتورهای کهنه استفاده میکنند و خود مردم در بازارها و مراکز عمومی از جنراتورهای شخصی استفاده میکنند و در خانه های خود از صفحه نورهای آفتابی استفاده میکنند ولی رودخانه ی لذیر بدون کوچکترین استفاده به هدر میرود. رودخانه دوم رودخانه ی اورخان است. این رودخانه از سرحد مشترک ولایت دایکندی با غور (منطقه ی سرغم قول و مرسی بندر و یک قسمت دیگر این رودخانه از دره ی کومور پسابند) سرچشمه گرفته و بعد از آبیاری ساحه ی وسیع  ولسوالی های بندر و سنگ تخت، خدیر، کیتی و کجران به ولایت ارزگان سرازیر شده و با دریای هلمند یک جا می شود.

 این رودخانه مناطق خدیر، دره خودی، شکردره، اورخان، سرتیغان، جلگه بر، هزاردرخت، غرنج، ناوه رود، کندو، سلیمان آباد را آبیاری مینماید و در سرسبزی و زراعت ولسوالی های خدیر، کیتی، وکجران نقش خوبی را ایفا میکند ولی دربخش نیروی برق به حد کافی مورد استفاده ندارد. هرچند که خود مردم دست به اقدام شده و با حرکت خودجوش مردمی این ولایت 70%از مردم این ولایت از نیروی برق استفاده مینمایند و خود مردم بندهای برق آبی درست کرده و سولر و صحفه نورهای آفتابی خریداری کرده اند و خود برای خود بندهای برق را آباد کرده اند؛ ولی این بندها به هیچ وجه معیاری نبوده وهرازگاهی توسط عوامل طبیعی وموسمی تخریب می شوند و مردم همه ساله مجبور اند که آن را دوباره اعمار کنند. ولی دولت دراین زمینه هیچ سرمایه گزاری نکرده و درتمام ساحات این رودخانه حتا یک بند برق توسط دولت برای مردم اعمار نشده است درحالی که زمینه سرمایه گزاری دراین رودخانه خیلی مساعد است.  و درصورتی که بالای این رودخانه سرمایه گزاری صورت بگیرد این رودخانه میتواند که تمام ساحات ولایت دایکندی را زیر پوشش برق قرار دهد. دراکثر این مناطق خود مردم دست به کار شدند و بندهای برق را اعمار کردند؛ ولی این بندها همه ساله درموسم آب خیزی بهار تخریب می شوند و دولت دراین مورد هیچ توجه نکرده است.

 مساله دیگر ضررهایی است که از طرف این رودخانه ها متوجه مردم است وهمه ساله درفصل آب خیزی بهار سطح آب بالا آمده و صدها جریب زمین زراعتی مردم را از بین میبرد. خصوصا مردم جلگه برکه هرساله از این ناحیه ضرر می نمایند و زمینهای خویش را از دست میدهند. ولی از طرف مقامات مسوول دراین مورد کدام جواب قانع کننده برای مردم ارائه نشده است. همین طور همه ساله درموسم آبخیزی راه های دوطرف رودخانه به روی مردم مسدود میشود وفقط درتمام ساحات این دو رودخانه دو پل موتررو یکی درشهرستان بالای رودخانه جوز اعمار شده و دیگری دربالای رودخانه لذیر درمنطق لذیر اعمار گردیده است و دربالای رودخانه اورخان که هیچ پل موتررو نیست. ولی پل های پیاده رو توسط خود مردم محل اعمار گریده اند وهمه ساله آبخیزی های بهاری باعث مسدود شدن راه های موصلاتی باشنده گان  محل می شوند.

:منابع : 

هفته نامه اقتدارملی افغانستان شماره (489)

پاک سازی ونوسازی

تا دهه‌ی هشتاد یعنی زمانی که دایکندی به صفت یک ولایت شناخته شد در زمینه‌ی پاکسازی و نوسازی آن تغیرهای قابل ملاحظه‌ای به وجود آمدند. دایکندی در گذشته 3 ولسوالی به نام‌های کجران، دایکندی و شهرستان داشت. دایکندی بعد از جدایی از  ولایت ارزگان  و شناسایی به عنوان یک ولایت مستقل در نقشه‌ی جغرافیای افغانستان، به 9 ولسوالی تقسیم شد. سپس بر اساس فرمان ریاست‌جمهوری، ولسوالی گیزاب از بدنه‌ی این ولایت جدا و به ولایت ارزگان ملحق شد. مرکز ولایت دایکندی، شهر نیلی در مقایسه با چند سال گذشته انکشاف‌های قابل ملاحظه‌ای داشته است. مکاتب به طور نسبی صاحب تعمیر شده اند و ساختمان‌های دولتی نیز در آن به چشم می‌خورند که عبارت اند از ساختمان‌های ولایت، معارف، انکشاف دهات، قومندانی امنیه و غیره. اما در مرکز ولایت شعبه‌های زیادی از اداره‌های دولتی هستند که هنوز تعمیر ندارند.

در مجموع در نیلی حدود 20 الی 30 درصد از شعبه‌های ادارات دولتی صاحب تعمیر اند. اما این ارقام در مورد ولسوالی‌های دایکندی بسیار پایین است. در برخی ولسوالی‌ها ادارات دولتی اصلا تعمیر ندارند. و ولسوالی‌هایی هم که تعمیر دارند بیش از 5 فی صد نمی‌باشند.

سرک‌سازی یکی از پروژه‌های مهم دایکندی است که کار آن از گذشته‌ها شروع و هم اکنون نیز ادامه داشته است. سرک نیلی-خدر، کیتی- خدر، کیتی- خدر-کجران، نیلی-کجران از سرک‌های مهم دایکندی محسوب می‌شوند که در حال ساخت می‌باشند. کار ساخت تعدادی از این سرک‌ها روبه پایان و تعدادی دیگر نیز تازه شروع شده اند. در ولایت دایکندی دلایل نارسایی‌های موجود زیاد اند؛ اما به طور اختصارمی‌توان به چند عامل اشاره کرد:

- حضور کمرنگ موسسه‌های داخلی و خارجی

در دایکندی تنها چند موسسه انگشت شمار فعالیت دارند که آن‌ها هم در بخش سرک‌سازی و صحت عامه فعال اند.

- بی‌توجهی دولت

- علت دوم نارسایی‌های موجود در دایکندی،توجه نکردن دولت به این ولایت دورافتاده است. هرچند از عُمر حکومت آقای کرزی ده سال می‌گذرد و در اوایل، امیدواری برای تغییر در این ولایت در میان مردم به وجود آمده بود؛ اما اکنون مردم از تغییر مثبت سیمای دایکندی ناامید شده اند.  بسیاری از مردم بر این باور اند که ولایت دایکندی هم از سوی دولت و هم از سوی نمایندگان این ولایت در پارلمان، به فراموشی سپرده شده است.

- بی‌کفایتی مسوولان محلی

مسوولان ولایت دایکندی با مردم همکاری درست و صادقانه‌ای ندارند. در دایکندی همانند سراسر کشور، کار به اهل آن سپرده نمی‌شود. واسطه و رابطه نقش اصلی و تعیین‌کننده‌ای دارند. فساد در اداره‌های دایکندی اگر بیشتر از کابل نباشد، کمتر نیست. بنابراین دورنمای انکشاف و پیشرفت در دایکندی مبهم و ناروشن است.

منابع هفته نامه اقتدارملی افغانستان شماره (490) 

صادرات و واردات

الف) صادرات:

در بخش صادرات دایکندی یک ولایت غنی است. اقلام صادراتی دایکندی را در قدم اول میوه‏جات(خشک و تازه) تشکیل می‏دهد و همچنین ولایت دایکندی سالانه مقدار زیادی پوست حیوانات، قروت، پشم و ... به ولایت‏های همجوار و حتا به خارج از کشور صادر می‏نماید. در قسمت میوه‏جات خشک قلم اول صادراتی دایکندی، بادام است که در بازارهای افغانستان و کشورهای خارجی از اهمیت خاص برخوردار است و در اکثر مناطق ولایت دایکندی این درخت به خوبی رشد می‏کند. بادام در مناطق گرمسیر و سردسیر به خوبی می‏روید و سالانه هزار نهال بادام در دایکندی غرس می‏شود و قسمت‏های زیادی از زمین‏های زراعتی دایکندی را بادام پوشانیده است. بادام دایکندی اقسام زیادی دارد ولی پنج قسم آن خیلی مشهور است. بادام سنگگ، بادام قاغانی، بادام کف مل، بادام قلاتی و بادام سطربایی است و این بادام نسبت به بادام‏های دیگر ارزش بالاتر و بازار خوب‏تر دارد ولی این نوع بادام کم‏یافت است و تنها در بخش‏هایی از دایکندی یافت می‏شود. بیشتر در ساحات ولسوالی شهرستان این نوع بادام غرس می‏شود. فصل غرس نهال بادام ماه حوت است و موسم گل بادام ماه حمل و ثور است و موسم رسیدن بادام تابستان و در مناطق سردسیر خزان است و چهارمغز و زردآلو از دیگر محصولات دایکندی است. این میوه در ساحات ولسوالی‏های کیتی، کجران و نیلی فراوان است ولی به نسبت نبود بازار خرید و فروش بدون کدام منفعت برای باشندگان دایکندی تنها نیازمندی‏های خود این مردم را مرفوع می‏سازد. اقلام دیگر صادراتی دایکندی پوست، قروت و پشم حیوانات است و در مناطق اشترلی، خرید و بندر که اکثرا مردم مصروف مالداری هستند مقدار زیادی پوست‏ تر و خشک، قروت، پشم حیوانات شان را به مناطق و ولایات همجوار صادر می‏کند و از پوست حیوانات در خیلی موارد استفاده می‏شود و از پشم حیوانات در ساختن گلیم و نمد استفاده می‏شود.

باشندگان مناطق خدیر و اشترلی ، بندر و سنگ تخت دست به صادرات چوب می‏زنند. این باشندگان درختان بید ایلاسو و ارهر را قطع می‏کند و از آن چوب‏های چهارتراش درست می‏کنند و به ولایت‏های همجوار و کابل انتقال می‏دهند.

واردات:

واردات دایکندی را مواد اولیه و حیاتی (خوراک و پوشاک) تشکیل می‏دهند و دوکانداران، تاجران و موترداران مواد خوراکه (گندم، آرد، برنج، روغن و سایر نیازمندی‏های اولیه) را از ولایت قندهار به دایکندی انتقال می‏دهند.

واردات دایکندی بیش‏تر از دو راه یکی از کابل و دیگری از مسیر قندهار صورت می‏گیرد و چون سرک‏های دایکندی خامه است و انتقال مواد سنگین و خوراکه کرایه زیاد می‏خواهد به همین خاطر در تمام بازارهای دایکندی مواد غذایی خیلی قیمت است و حتا در موسم سرمای زمستان تمام راه‏های واصلاتی دایکندی به مدت 6 ماه مسدود می‏شود و مواد خوراکه مردم از بازار و دوکان یا به وسیله حیوانات انتقال می‏یابد و یا هم بالای شانه‏های شان و قلم دوم وارداتی دایکندی مواد و اکمالات نفتی و گاز است. یک کیلو گاز در دایکندی 100 افغانی و حتا در برخی از نواحی قیمت یک کیلو گاز به 120 افغانی می‏رسد چون دایکندی از هر لحاظ در محاصره طبیعت است. از یک طرف صعب‏العبور است از طرف دیگر سردسیر است و در طول زمستان موتر عبور و مرور کرده نمی‏تواند و بخش دیگر واردات دایکندی را کود کیمیاوی و ادویه جات تشکیل می‏دهد. از ادویه داکتران گرفته تا ادویه لازم و ضروری برای حیوانات و نباتات از دیگر ولایات وارد دایکندی می‏شود.

گفتنی است که واردات دایکندی به نسبت صادرات آن خیلی زیاد است و به همین لحاظ اکثر باشندگان دایکندی یعنی 90 درصد آن در زیر خط فقر زندگی می‏کنند.

هفته نامه اقتدارملی شماره 478

مخابرات:

از حدود هشت سال پیش اولین شرکت مخابراتی (افغان تلی کام) فعالیت خود را در دایکندی شروع کرد. پیش از آن مردم از تلفون ثریا استفاده می‏کردند و خصوصیت این تلفون این بود که بدون کدام پایه و آنتن کمکی و از هر نقطه می‏شد با سایر نقاط ارتباط حاصل نمود. بعد از آن شرکت مخابراتی افغان تلی کام فعالیت خود را در دایکندی شروع کرد در ابتدا این شرکت با نصب پایه‏ها اقدام به پوشش مخابراتی دایکندی کرد؛ ولی بعد فعالیت‏های وسیع خویش را آغاز و تمام ادارات دولتی شهر نیلی مرکز دایکندی را تحت پوشش قرار داد.

عامه مردم هم به طور نسبی از خدمات مخابراتی برخوردار شدند؛ ولی خیلی از ساحات دایکندی هنوز از نعمت خدمات تلیفونی محروم بودند و بعد از آن سه شبکه مخابراتی دیگر نیز در دایکندی شروع به فعالیت کردند.

شرکت‏های افغان بیسیم، روشن و ام تی ان اقدام به تحت پوشش قراردادن اکثر ساحات دایکندی کردند و ابتدا فعالیت این شبکه‏های مخابراتی از نیلی؛ مرکز دایکندی شروع شد و تقریبا تمام نیازمندی‏های مخابراتی باشندگان مرکز دایکندی برآورد شد؛ ولی ساحات اطراف دایکندی هنوز از مخابرات محروم بودند. البته شرکت افغان تلی کام در اکثر ساحات ولسوالی‏های دایکندی نصب پایه‏های خود را گسترش داد و این پایه‏ها تنها می‏توانستند از 2-10 گوشی تلیفون را فعال نگهدارند ولی عامه مردم نمی‏توانستند که از گوشی‏های همراه و خانگی استفاده کنند چرا که این پایه‏ها بیشتر در بازارها و مکان‏های عمومی نصب بودند و مردم به خاطر زنگ زدن مجبور بودند که برای هر تماس داخلی ده افغانی در دقیقه و در بدل تماس‏های خارجی در دقیقه 15-20 افغانی بپردازند.

بعد شبکه‏های دیگر بعضی از ساحات دهات دایکندی را زیر پوش گرفتند. شبکه افغان بیسیم اکثر ساحات و ولسوالی‏های دایکندی را از ولسوالی شهرستان گرفته تا ولسوالی‏های کیتی و کجران را زیر پوشش مخابراتی قرار داد و همین طور شبکه‏های روشن و اریبا هم توانست اکثر ساحات ولسوالی‏های شهرستان، میرامور و نیلی را تحت پوشش قرار دهد. اما هنوز اکثر ساحات و دهات اطراف دایکندی از نعمت مخابراتی محروم است.

به طور مثال مردم ولسوالی کجران تا هنوز از مخابرات افغان تلی کام و تلفون ثریا استفاده می‏کنند و دیگر شبکه‏های مخابراتی اصلا فعالیت ندارد. در ولسوالی کیتی تنها یک پایه از شبکه افغان بیسیم نصب شده؛ اما این پایه نمی‏تواند اکثر ساحات این ولسوالی و مناطق پرنفوس تمران، سرتیغان، کیتی، کیس و ... را تحت پوشش مخابراتی قرار دهد. همچنان در اکثر موارد این پایه خراب است و وقتی که این پایه عوارض تخنیکی پیدا می‏کند این شبکه در ساحه انجنیران فنی ندارند که بتواند در اسرع وقت مشکلات فنی این پایه را برطرف کند و وقتی که این پایه دچار عوارض می‏شود انجنیران مجبور اند که از کابل خواسته شوند و در ولسوالی خدیر وضع مشابه است و پایه هرازچندگاهی عوارض می‏کند و مردم از خدمات مخابراتی محروم می‏شوند و درولسوالی‏های بندر، سنگ تخت و اشترلی که اصلا خدمات تلفون وجود ندارد.

در قسمت رادیو و تلویزیون در تمام ساحات دایکندی تنها یک رادیوی اف ام در مرکز دایکندی فعال است و تنها مرکز دایکندی را زیر پوشش دارد ولی این رادیو در ولسوالی‏های اطراف دایکندی هیچ فعالیت ندارد.

پایه تلویزیون‏های دیگر هنوز در دایکندی فعال نیستند و بدون ماهواره هیچ یک از چینل‏های تلویزیون‏های داخلی قابل دریافت نمی‏باشد.

در بخش انترنت نیز همین وضع حکمفرماست. تنها در اداره‌های دولتی به طور نسبی ماموران و مسوولین حکومتی از خدمات انترنتی بهره‏مند اند و همین خدمات نسبی در ولسوالی‏ها اصلا وجود ندارند و در مجموع می‏توان گفت که فقط درصد محدودی از مسوولین دولتی آن هم در مرکز دایکندی از خدمات انترنت بهره‏مند اند و به طور کل عامه مردم از ندمات انترنتی بی‏بهره‏اند.

هفته نامه اقتدارملی شماره 480