راز تقرر والی ها (گزارش ویژه)

راز تقرر والی ها (گزارش ویژه)

تهیه شده توسط ملیار صادق آزاد
یکشنبه 14 قوس 1389 ساعت 10:42

حکومت افغانستان در ماه سنبله سال 1386 برای تعیین هرچه بهتر والی‌ها و تأمین ارتباط مستقیم آنان با مقام ریاست جمهوری، ریاست مستقل ارگان‌های محل را ایجاد نمود و تمامی وظایف و صلاحیت‌های بخش ملکی وزارت داخله را که شامل پیشنهاد و تعیین والیان و ولسوالان می‌شد، به این ریاست واگذار کرد. از ابتدای ایجاد ادارهٔ ارگان‌های محلی، غلام جیلانی پوپل به حیث رییس عمومی آن تعیین گردید. ‌

در حالی که توقع می‌رفت با ایجاد این اداره در تعیین والی‌ها و ولسوال‌ها ضوابط و شایسته‌سالاری بیشتر مد نظر گرفته شود، اما به دلایل مختلف از جمله نداشتن صلاحیت کامل، این اداره نقش مؤثر و اساسی در تعیین والی‌ها را نداشت و بیشترِ مقرری‌ها باز هم بر اساس مصلحت‌ها و روابط حزبی و تنظیمی صورت گرفت.

شواهد نشان می‌دهد که تمامی والی‌های کشور در اثر فشار و حمایت حلقه‌های مختلف مقرر شده اند. بر اساس تحقیق کلید، رهبران سابق جهادی، شماری از مقامات بلندپایه دولتی و کشور‌هایی که در افغانستان حضور نظامی گسترده دارند همه در تعیین والی‌ها نفوذ و نقش برازنده دارند.

عبدالمالک صدیقی، معاون مالی و اداری ریاست مستقل ارگان‌های محلی نیز می‌گوید که این اداره نمی‌تواند بر اساس معیارهای تعیین‌شده، والی‌ها را مقرر نماید: "ما برای تعیین والی‌ها معیارهایی داریم، اما متاسفانه که روابط بر ضوابط حاکم است. پروسهٔ پیشنهاد و طی مراحل اداری والی‌ها از طریق ما انجام می‌شود، ولی برای تقرر والی‌ها مقام ریاست جمهوری، معاونان ریاست جمهوری، رهبران جهادی و... همه از خود کاندید دارند و معرفی می‌کنند."

این تحقیق که بر اساس مصاحبه با بیش از 30 والی برحال، رهبران اپوزیسیون دولت، شماری از والی‌های سابق، نخبگان سیاسیِ هر ولایت و مقام‌های دولتی صورت گرفته، ارتباط هر والی را با رهبر و یا حلقهٔ سیاسی که او را به صفت والی توسط رییس جمهور مقرر نموده نشان می‌دهد. ‌

بر مبنای این تحقیق، حزب اسلامی به رهبری گلبدین حکمتیار 5 والی در کشور دارد. هر چند که تمام آنان رابطهٔ فعلی شان را با حکمتیار رد می‌کنند، ولی در عین حال تأیید می‌کنند که سال‌های متمادی عضویت این حزب را داشته اند.

عبدالرب رسول سیاف، رهبر حزب اتحاد اسلامی 4 والی دارد و سهم والی‌های عضو حزب او در حکومت از چند سال به این سو بر جای خود باقی است.

جنرال عبدالرشید دوستم، رهبر حزب جنبش ملی اسلامی در حال حاضر 3 والی دارد.

حزب افغان ملت، نیز 3 والی در ترکیب کنونی قدرت سیاسی دارد.

حزب جمعیت اسلامی به رهبری برهان الدین ربانی در کل 4 والی دارد که تعیین دو والی به حمایت مستقیم او و دو والی دیگر به حمایت غیر مستقیم او دانسته می‌شود.

بر اساس مصاحبه‌های صورت گرفته، حاجی محمد محقق، رهبر حزب وحدت اسلامی مردم افغانستان، 2 والی، مارشال محمد قسیم فهیم، معاون اول ریاست جمهوری 2 والی، پیر سید احمد گیلانی رهبر محاذ ملی 3 والی، حضرت صبغت الله مجددی 1 والی و محمد کریم خلیلی معاون دوم ریاست جمهوری نیز 1 والی دارد.

به دلیل آن که برخی از والی‌ها در سال‌های گذشته و اکنون موقف سیاسی و حزبی خویش را تغییر داده اند و در حال حاضر با جناح‌های مختلف روابط دارند، کلید تحقیقات خویش در این زمینه را به منظور دریافت کامل حقایق و تثبیت عضویت آنان در احزاب فعال در کشور ادامه خوهد داد.

اکنون نام و مشخصات هر والی و وابستگی سیاسی آنان را با رهبران احزاب یا کشورهای خاص شرح می‌دهیم: ‌

والی‌های مربوط به حزب اسلامی گلبدین حکمتیار

حزب اسلامی بیشترین کرسی‌های ولایت را در کشور دارا است. این که آیا والی‌های وابسته به این حزب هنوز هم با گلبدین حکمتیار، مؤسس و رهبر پر قدرت این حزب رابطه دارند و یا خیر؟ در بخش معرفی احزاب، ضمیمهٔ این گزارش جزئیاتی ارائه شده است، اما والی‌هایی که سالیان متمادی عضویت این حزب را داشته و برخی از آنان در جنگ‌های مختلف، به نفع این حزب جنگیده اند، قرار ذیل اند:

1 - جمعه خان، همدرد والی پکتیا

جمعه خان همدرد، والی فعلی ولایت پکتیا از اعضای ارشد حزب اسلامی می‌باشد. به گفتهٔ روح الله سمون، سخنگوی وی، آقای همدرد در زمان جهاد و جنگ‌های تنظیمی در میان سال‌های 1357-1375 قوماندان ارشد و سپس رییس زون شمال حزب اسلامی بود. جمعه خان همدرد در تاریخ 5 ماه میزان سال جاری در مصاحبه‌ای با روزنامهٔ افغان جرگه که مربوط به اعضای خانوادهٔ عمر داوود زی، رییس دفتر ریاست جمهوری است، گفته بود که حزب اسلامی با همه نیروی خود در صفحات شمال و همه افغانستان از حکومت حامد کرزی حمایت می‌کند. همدرد گفته است که"بدون شک حزب اسلامی در شمال، نیروی قدرتمندی دارد، ولی برخی از حلقات در صدد ترور قوماندانان و بزرگان این حزب اند." به گفتهٔ او ترور آقای جوشن پور، ولسوال ولسوالی نهرین ولایت بغلان نیز توسط همین حلقه‌ها صورت گرفته است. وی گفت: "چرا با وجود کشته شدن 16 تن از افراد برجستهٔ حزب اسلامی حد اقل هیئتی در این مورد تعیین نشد تا تحقیق نماید؟ چرا حد اقل قاتل یک تن از آنان گرفتار نشد؟"

جمعه خان همدرد در این اواخر به نمایندگی از حزب اسلامی، شورای تفاهم سمت شمال را با حزب وحدت اسلامی به رهبری محمد کریم خلیلی معاون دوم ریاست جمهوری تشکیل داده است. همدرد به دلیل این که عازم حج بود، با ما مصاحبه ننمود.

بعد از استقرار نظام جدید، وی به صفت قوماندان قول اردوی اتل در چوکات وزارت دفاع ملی ایفای وظیفه می‌نمود. همدرد از سال 1383 تا سال 1384 مدت یک سال به صفت والی بغلان ایفای وظیفه نموده و سپس برای یک سال و 10 ماه والی جوزجان بود. او از تاریخ 12 جدی سال 1386 تا به حال که حدود سه سال می‌شود به صفت والی پکتیا ایفای وظیفه می‌نماید.

‌لازم به ذکر است که همدرد تحصیلاتش را تا سطح بکلوریا پیش برده است و رتبهٔ دگرجنرالی دارد. وی همچنان از جمع وزرای مشاور رییس جمهور کرزی می‌باشد.

2 - دلبرجان آرمان، والی بادغیس

دلبر جان آرمان، والی فعلی بادغیس نیز از قوماندانان برجستهٔ حزب اسلامی می‌باشد. او در زمان جهاد در برابر شوروی‌ها و جنگ‌های تنظیمی 1357-1375 به صفت مسئول حوزهٔ پاره‌چنار در پشاور، قوماندان ولسوالی زازی میدان ولایت خوست و معاون ولایت خوست، اجرای وظیفه نموده است. او می‌گوید که سالیان زیادی عضویت حزب اسلامی را داشته است. محمد یعقوب نمایندهٔ سابق بادغیس در پارلمان می‌گوید که ممکن است عضویت آقای آرمان در حزب اسلامی تأثیری بر بهترشدن وضعیت ناآرام این ولایت داشته باشد. آقای آرمان به کلید گفت که او با تماس و گفتگو، مانع خشونت شماری از گروه‌های مسلح در بادغیس شده است. او در سال 1352 از لیسهٔ تخنیک ثانوی فارغ و سپس تا سال 1356 یک دورهٔ آموزشی سه ساله را در زمینه ‌هایدرولوژی سپری نموده است. آرمان قبل از این که والی شود برای یک سال در حوزهٔ جنوبی شورای امنیت ملی ایفای وظیفه می‌نمود. وی در ماه حوت سال 1383 به صفت والی زابل تعیین گردید و بیش از چهار سال را در این ولایت سپری نمود و در ماه حمل سال 1388 به صفت والی بادغیس تعیین شد.

3 - منشی عبدالمجید والی بغلان

بر اساس مصاحبه‌هایی که انجام داده ایم، منشی عبدالمجید والی فعلی بغلان نیز از اعضای حزب اسلامی است. هر چند شواهد نشان می‌دهد که وی روابط تنگاتنگ با ائتلاف شمال نیز دارد. منشی عبدالمجید در مصاحبهٔ تلفونی با ما تأیید کرد که سال‌های زیادی با مجاهدین بوده و در بخش‌های قانون گذاری و تصمیم‌گیری‌های سیاسی فعالیت داشته است. ولی او نخواست در مورد عضویتش در حزب اسلامی چیزی بگوید.

برخی از اعضای حزب اسلامی که از ذکر نام شان خود داری نمودند، گفتند که آقای عبدالمجید از اعضای این حزب است. ولی آقای مجید گفت که نمی‌خواهد نام تنظیمی را که او عضوش بوده است، بگوید.

از آن جایی که نظر به شواهد، وی بعد‌ها روابط نزدیک‌تر با اتحاد اسلامی به رهبری عبدالرب رسول سیاف برقرار نمود، کلید در مورد عضویت وی در یکی از این دو حزب تحقیقات خود را ادامه می‌دهد.

والی بغلان در سال 1352 از پوهنزی زراعت پوهنتون کابل فارغ گردیده است. منشی مجید از سال 1371 تا سال 1373 معین مسلکی وزارت امور داخله بوده که در آن زمان انجنیر احمدشاه احمد زی، معاون استاد سیاف، وزیر داخله بود. بعد از حکومت موقت در ابتدا به صفت مشاور ارشد وزارت امور داخله ایفای وظیفه می‌کرد، بعدا در ماه حوت 1383 به صفت والی بدخشان مقرر و تا ثور سال 1388 برای چهار سال والی بدخشان بوده و از 7 ماه به این سو به صفت والی بغلان ایفای وظیفه می‌نماید.

4 - خواجه غلام غوث ابوبکر والی کاپیسا

خواجه غلام غوث ابوبکر، والی کاپیسا نیز از اعضای حزب اسلامی بوده و در حال حاضر وظیفهٔ او به تعلیق در آمده است. عبدالمالک صدیقی، معین ارگان‌های محلی گفت که به دلیل کم‌کاری در ولایت کاپیسا وظیفه آقای ابوبکر به تعلیق در آمده است. در حالی که نظر به گزارش‌ها وی در لوی‌سارنوالی دوسیه‌ای در زمینه اختلاس ودست داشتن در قتل 5 کارمند تیم بازسازی ولایتی یا پی آر تی دارد و به این دلیل وظیفه او به تعلیق آمده است، آقای ابوبکر این را رد می‌کند.

‌به گفتهٔ عبدالستار مراد والی سابق کاپیسا، آقای ابوبکر که از باشندگان این ولایت می‌باشد، در زمان‌های مختلف همراه با استاد عبدالصبور فرید، یکی از قوماندانان مشهور حزب اسلامی فعالیت‌هایی به نفع این حزب داشت. ‌

آقای ابوبکر به کلید گفت که عضویت حزب اسلامی را داشته و رابطهٔ خوبی با رییس جمهور کرزی نیز دارد. ‌

‌به گفتهٔ خودش از انستیتوت تربیهٔ معلم ولایت تخار در زمانی که والی این ولایت بود، در سال 1386 فارغ گردیده است. او که برای چهارسال والی تخار بود در تاریخ 26 ماه سرطان سال 1386 به صفت والی کاپیسا تعیین گردید و از آن زمان تا سه ماه قبل که وظیفه اش به تعلیق در آمد به صفت والی کاپیسا انجام وظیفه می‌نمود.

5 - محمد حلیم فدایی والی میدان وردک

محمد حلیم فدایی والی میدان وردک نیز وابسته به حزب اسلامی دانسته می‌شود. او از سن پنج سالگی به پاکستان رفت و تا سال 1371 در این کشور بوده است. یکی از بلند پایه ترین مقام‌های حزب اسلامی که خود نیز باشندهٔ وردک است، بدون ذکر نامش گفت که آقای فدایی عضویت حزب اسلامی را داشت و به حمایت مستقیم فاروق وردک وزیر معارف به حیث والی مقرر شده است. این مقام که روابط نزدیک با آقای فدایی نیز دارد همچنان گفت که در حال حاضر فدایی با شیرولی وردک، برادر فاروق وردک روابط نزدیک برقرار نموده‌ و در حقیقت او یگانه حامی ‌او برای ماندن در کرسی ولایت است. اما آقای فدایی این ادعا‌ها را به شدت رد نمود و تنها تأیید کرد که پدرش در گذشته عضویت نهضت اسلامی افغانستان را که بعدها به حزب اسلامی و جمعیت اسلامی تقسیم گردید، داشته است.

فدایی تحصیلات عالی داشته و به گفتهٔ خودش در علوم شرعی و مدیریت، دیپلوم دارد. او قبل از ولایت، بیش از ده سال در مؤسسه‌های مختلف چون، پاملرنه، اداره انکشافی ایالات متحده امریکا (‌USAID) سفما یا انجمن رسانه‌های آزاد آسیای جنوبی کار کرده است و از ماه سنبله سال1387 به این سو به صفت والی میدان وردک وظیفه اجرا می‌کند.

والی‌های حزب اتحاد اسلامی عبدالرب رسول سیاف

شواهد نشان می‌دهد که عبدالرب رسول سیاف به لحاظ تقرر والی‌ها بعد از حزب اسلامی، جایگاه دوم را دارد و از چند سال به این سو قوماندانان و اعضای بلند پایه حزب او در ولایت‌های مختلف، والی بوده اند. بر اساس تحقیق صورت گرفته در حال حاضر حد اقل چهار والی از میان اعضای حزب او تعیین شده اند.

1‌- محمد موسی اکبرزاده والی غزنی

محمد موسی اکبرزاده، والی فعلی غزنی از قوماندانان آقای سیاف است که به گفته خودش تنها ده سال به صفت یکی از مسئولان نظامی وی در اتحاد اسلامی، ایفای وظیفه نموده است. آقای اکبرزاده در مصاحبه با کلید گفت که او عضویت شورای اجرایی تنظیم استاد سیاف را دارد. وی افزود: "حدود 27 سال می‌شود که عضو تنظیم استاد سیاف می‌باشم و در تمام مجالس و تصمیم‌گیری‌های این حزب اشتراک می‌کنم و رهبر خود را دوست دارم. او یک شخص متدین و مسلمان است." از او پرسیدیم که چگونه والی شدید و نقش استاد سیاف در تعیین شما چی بود؟ در پاسخ گفت: "چون من، استاد سیاف و آقای کرزی رابطه و نشست و برخاست 30 ساله با هم داریم، احتمالاً در مشورت یا هر پروگرام دیگری که بین آنان بوده من خبر ندارم و از من خواهش کردند که بیا و والی شو."

آقای اکبر زاده مدعی است که برای او از سوی مقام‌ها، چند ولایت دیگر نیز پیشنهاد گردیده بود:"به ولایت خوست، میدان وردک و ولایت ارزگان پیشنهاد شدم، قبول نکردم. غزنی را به خاطری قبول نمودم چون مرکز ثقافت اسلامی شده و من به ثقافت، علاقمند هستم."

آقای اکبرزاده از حربی شونزی کابل فارغ شده و تحصیلات عالی اش را در علوم نظامی در هندوستان به پایان رسانده است. او قبل از ولایت، شغل شخصی داشته است و از 5 ماه به این سو والی غزنی است.

2 - جمال الدین بدر والی نورستان

جمال الدین بدر والی فعلی نورستان در مصاحبه با کلید تأیید کرد که او عضویت رسمی حزب دعوت اسلامی (اتحاد اسلامی قبلی) به رهبری استاد سیاف را دارد. رحمت الله راشدی، رییس اسبق شورای ولایتی نورستان می‌گوید که استاد سیاف برای باقی ماندن بدر به صفت والی، پافشاری دارد. به گفتهٔ او در جریان این سال، شماری از ریش سفیدان نورستان به منزل استاد سیاف رفته و از او خواستند تا از والی فعلی حمایت نکند و بگذارد که او از وظیفه برکنار شود، چــــــــون بی کفایت است. راشـدی و تمیم نورستانی مدعی اند که گویا عبدالهادی مسلم‌یار، معاون مشرانو جرگه نیز از بدر حمایت می‌کند و آقای بدر به وی یک موتر زرهی (ضد گلوله) را داده است. اما بدر این ادعا‌ها را رد می‌کند. بدر گفت: "من عضویت تنظیم دعوت اسلامی را دارم و آقای مسلم‌یار هم مسئولیت چهار ولایت زون شرق را در این تنظیم به دوش دارد. باز اگر من موتری را هم در اختیار او قرار دادم، موتر شخصی ام بوده و این کار شخصی ام است."

جمال الدین بدر تحصیلاتش را در مدارس پاکستان و چند سالی هم در عربستان سعودی انجام داده و در ادبیات عربی لیسانس دارد. وی قبل از ولایت برای چهار سال در بخش‌های مختلف وزارت امور خارجه کار می‌کرد و از ماه قوس سال1387 به این سو به صفت والی نورستان انجام وظیفه می‌نماید.

3 - محمد اشرف ناصری والی زابل

محمد اشرف ناصری، والی فعلی زابل نیز مربوط به تنظیم عبدالرب رسول سیاف پنداشته می‌شود. او سال‌های زیادی در پشاور پاکستان به حیث استاد و معاون پوهنتون دعوت الجهاد مربوط به استاد سیاف بوده است. رهبر یکی از احزاب فعال در کشور که با آقای ناصری رابطهٔ نزدیک دارد، به شرط افشا نشدن نامش گفت که آقای ناصری عضویت اتحاد اسلامی را داشته و در حالی که موفقانه در مؤسسه‌های همکار با وزارت احیا و انکشاف دهات فعالیت می‌کرد، از سوی استاد سیاف به رییس جمهور کرزی معرفی شد تا به صفت والی بادغیس مقرر گردد. به گفتهٔ این منبع، او بعد از سپری نمودن مدتی در بادغیس متهم به اختلاسِ حدود یک صد هزار دالر امریکایی گردیده و مورد تعقیب عدلی قرار گرفت که بعد به ولایت زابل تبدیل گردید. دلبر جـــــــــان آرمان ولی فعلی بادغیس گفت که نمی‌خواهد در مورد دوسیه آقای ناصری چیزی بگوید.

اما اشرف ناصری، والــــــــی زابل در مصاحبه با کلید، ضمن ردِ داشتن دوسیهٔ اختلاس، این موضوع را که گویا او به حمایت استاد سیاف والی شده و یا او تاکید بر ماندن وی به صفت والی دارد را نیز رد نمود، ولی گفت که بیش از هر کسی دیگر به آقای سیاف احترام دارد. وی اضافه کرد: "استاد سیاف همیشه استاد من بوده است. تحت رهبری او من در جهاد کار کرده ام. او یک شخص وطن‌پرست است که به افغانستان خیلی خدمت می‌کند و من به او افتخار می‌کنم." ‌

آقای ناصری در سال 1356 از پوهنزی ادبیات پوهنتون کابل فارغ و در زمستان سال1356 به صفت والی بادغیس تعیین گردید و حدود یک سال و 8 ماه را در این ولایت سپری و از ماه حمل سال 1388 به صفت والی زابل انجام وظیفه می‌نماید.

4 -انجنیر محمد عمر والی پشین قندز

انجنیر محمد عمر، والی پیشین قندز نیز از قوماندانان اتحاد اسلامی بوده است. آقای عمر که بیش از 8 سال والی قندز بود، یک هفته پس از مصاحبه با کلید در تاریخ ششم ماه میزان سال جاری ( 1389) در یک حملهٔ انفجاری در زادگاهش (ولایت تخار) کشته شد. آقای عمر گفته بود که سالیان متمادی به حیث قوماندان عمومی تنظیم اتحاد اسلامی در تخار ایفای وظیفه نموده است. او همچنان در زمان حیاتش گفته بود: " که رابطه خوبی با استاد سیاف دارد. زیرا تحت رهبری او کار کرده و او یک شخص ملی است." انجنیر عمر علاوه کرده بود که در طول 25 یا 30 سال جهاد و دورهٔ مقاومت، نقش مهمی را ایفا کرده است."

انجنیر عمر همچنان از اعضای ائتلاف شمال بود و گفته بود که" به عنوان یکی از قوماندانان ولایت تخار با احمدذشاه مسعود ائتلاف کرده بود و تا آخرین دقایق حاکمیت طالبان بر ضد آنان جنگیده است."

انجنیر عمر تا صنف نهم در متوسطهٔ ولایت تخار درس خوانده و از لیسهٔ تخنیک ثانوی کابل فارغ گردیده بود. و سر انجام به عمر 52 سالگی کشته شد.

والی‌های حزب جنبش ملی عبدالرشید دوستم

جنرال عبدالرشید دوستم کــه حزب جنبش ملی اسلامی را در افغانستان رهبری می‌کند، نیز سهم خود را در میان والیان افغانستان داشته است. بر اساس مصاحبه‌های انجام یافته در حال حاضر، حزب جنبش 3 والی دارد.

1 - محمد عالم ساعی والی جوزجان

محمد عالم ساعی، والی فعلی ولایت جوزجان معاون حزب جنبش و از نزدیک ترین افراد آقای دوستم است او در حالیکه نمایندهٔ برحال مردم تخار در پارلمان بود در ماه ثور سال جاری( 1389) به صفت والی جوزجان تقرر حاصل نمود. ساعی تأیید کرد که معاون برحال حزب جنبش نیز است. وقتی از او پرسیدیم که از جمع تعهدات آقای کرزی برای حمایت جنبش در انتخابات گذشته یکی هم تعیین چند والی از افراد این حزب بوده است، آیا او بر این تعهدات خود وفا کرد؟ گفت: "ما به حیث هیئت رهبری حزب جنبش بسیار روابط خوبی با آقای کرزی داریم و فعلاً هیچ کدام شکایتی از وی نداریم." وقتی از او در مورد دو والی دیگر جنبش که والیان ولایت‌های سمنگان و غور هستند پرسیدیم، او گفت که بیشتر مردم در شمال عضویت جنبش را دارند، به ویژه افراد پر قدرت در شمال اعضای جنبش می‌باشند."

ساعی لیسانس را در علوم شرعیات از ترکیه به دست آورده و ماستری را نیز در تاریخ جمهوریت از این کشور دریافت کرده است. او در اولین انتخابات پارلمانی کشور درسال 1384 از ترکیه به کشور برگشت و خود را کاندید کرد و سرانجام در ماه ثور سال روان(1389) از پست وکالت پارلمان استعفا و به حیث والی جوزجان آغاز به کار کرد.

2 - خیرالله انوش والی سمنگان

خیرالله انوش والی فعلی سمنگان نیز از اعضای حزب جنبش جنرال دوستم خوانده می‌شود که این موضوع را منبع معتبری از جنبش به شرط عدم افشای نامش تأیید کرد. انوش در گفتگو با کلید عضویتش را در گذشته در حزب جنبش تأیید کرد، اما گفت چون باید مقام‌های دولتی بی طرف باشند، من فعلاً عضویت جنبش را ندارم. این در حالی است که به باور برخی از سیاست‌مداران افغان از جمله داکتر رمضان بشردوست، تقرر افراد جدید آقای دوستم به صفت والی، بعد از برنده شدن رییس جمهور کرزی در انتخابات دوم ریاست جمهوری صورت گرفته است. آقای انوش از پوهنزی ادبیات پوهنتون کابل فارغ و تا درجهٔ ماستری تحصیل نموده است.

آقای انوش قبل از ولایت هفت سال به سمت ولسوال اندخوی ولایت فاریاب اجرای وظیفه نموده و از هفت مـــــــــــاه به این سو به حیث والی سمنگان کار می‌کند. او همچنان پیشهٔ تجارت دارد و بـــــــــه گفته خودش در دوشرکت (شرکت تجــــــــــارتی بازرگان و شرکت مختلط میمنه سرخان کـــــــه در ازبکستان ثبت است) شریک می‌باشد.

3 - سید اقبال منیب والی غور

نظر به شواهدی که به دست آمده، سید اقبال منیب والی غور نیز از اعضای حزب جنبش بوده و از چند سال به این سو در پست والی در ولایت‌های مختلف کار کرده است. آقای منیب که تا سطح بکلوریا درس خوانده و قبل از این که والی غور شود، بیش از چهار سال در سمنگان و حدود سه سال در سر پل والی بوده است. اکنون دوسال و یک ماه می‌شود که والی غور است. آقای منیب از پاسخ به سوالات ما شانه خالی کرد و فقط در مورد سال‌های ولایت اش در ولایت‌های مختلف معلومات ارائه کرد. والی غور، سخنگوی و رییس اجرایی ولایت غور در مورد تاریخ‌های تقرر و تبدیلی او در ولایت‌های مختلف گفتند که به یاد ندارند.

والی‌های جمعیت اسلامی برهان الدین ربانی

‌شواهد نشان می‌دهد که بیشترین کرسی‌های دولتی در دولت کنونی در دست اعضای حزب جمعیت اسلامی به رهبری برهان الدین ربانی است. اما از آن رو که برخی از اعضای این حزب همانند مارشال محمد قسیم فهیم، داکتر عبدالله عبدالله و... در حال حاضر قدرت بیشتری نسبت به استاد ربانی دارند، برخی از آنان نیز والی خود را دارند. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که در کل 4 والی از جمعیت اسلامی بر سر قدرت بوده و به صورت مشخص دو والی مستقیماً به حمایت آقای ربانی تعیین شده و فعالیت می‌کنند.

1 - عبدالجبار تقوا والی تخار

هرچند در مورد آقای تقوا گفته می‌شود که او سابقهٔ حزب اسلامی دارد و او نیز داشتن روابط خوب با حزب اسلامی را تأیید می‌کند، ولی شواهد نشان می‌دهد که وی عضویت جمعیت اسلامی به رهبری برهان الدین ربانی را دارد. او در مصاحبه با کلید گفت که در زمان جهاد با جمعیت اسلامی بوده است. وی اضافه کرد: "ما زعامت استاد ربانی را قبول کرده بودیم و فعلاً نیز او بزرگ ما است، اما به رهبران دیگر نیز احترام دارم." ‌ ‌

عبدالجبار تقوا که به گفتهٔ خودش بیش از 40 سال تجربهٔ مأموریت و کار در حکومت را دارد. در ادارهٔ موقت و انتقالی ابتدا به صفت معین وزارت بازسازی آن زمان که بعدها به نام وزارت اقتصاد مسمی گردید، کار می‌کرد و سپس به صفت رییس اداری وزارت مالیه، انجام وظیفه می‌نمود. وی در ماه حوت 1383 به صفت والی پروان مقرر و تا ماه ثور 1388 در این پست باقی ماند. سپس در ماه حوت سال 1388 به صفت والی تخار مقرر گردید.

2- شاه ولی الله ادیب والی بدخشان

نظربه مصاحبه‌هایــــی که صورت گرفته است، شاه ولی الله ادیب که در هفته‌های اخیر والی بدخشان گردید نیز از اعضای جمعیت اسلامی به رهبری برهان الدین ربانی می‌باشد.

همچنان شمس الرحمن شمس معاون ولایت بدخشان، پسرخالهٔ استاد برهان الدین ربانی می‌باشد و او خود در مصاحبه با کلید عضویتش را در جمعیت اسلامی تأیید نمود. او از حکومت موقت به این سو معاون والی بدخشان است. قبل از تقرر والی جدید وقتی در مصاحبه ای از شمس پرسیدم که گفته می‌شود آقای ربانی، شاه ولی الله ادیب را به رییس جمهور پیشنهاد نموده تا والی شود، آیا این درست است؟ او گفت: "بلی، گفتند که آقای ادیب به صفت والی می‌آید، اما تا حال نیامده." ‌

شمس همچنان تأیید کرد که وقتی استاد ربانی با حامد کرزی در هشتم ماه میزان سال جاری در سفری به بدخشان آمده بود، به آنان گفته است که به زودی شاه ولی الله ادیب را به صفت والی بدخشان می‌فرستد. این در حالی است که یک منبع آگاه در بدخشان با شرط عدم ذکر نامش به ما گفت که استاد ربانی پس از آن که رییس شورای صلح شد، از آقای کرزی خواست تا ادیب را به صفت والی بدخشان مقرر کند. شاه ولی الله ادیب قبلاً رییس نشرات وزارت تحصیلات عالی بود. او همچنان تجربهٔ کار در دفتر بانک جهانی در کابل را داشته و تحصیلاتش را تا درجهٔ دکتورا در پوهنتون «الازهر» مصر به پایان رسانده است.

3 - عطا محمد نور والی بلخ

عطا محمد نور، والی فعلی ولایت بلخ از قوماندانان مطرح جمعیت اسلامی به رهبری برهان الدین ربانی است. هرچند شخص آقای عطا به باور بیشتر فعالان سیاسی از قدرت خاصی برخوردار بوده، اما تمیم نورستانی والی سابق نورستان که خود نیز عضویت جمعیت اسلامی را داشته است، می‌گوید: "آقای عطا از والی‌های استاد ربانی می‌باشد." استاد عطا در انتخابات گذشته رسماً پشتیبانی اش را از داکتر عبدالله عبدالله اعلام داشت. او همواره از حکومت مرکزی انتقاد می‌کند.

آقای عطا در مصاحبه با کلید گفت که او در صدد اصلاح نظام بوده، نه تخریب آن. برخی از چهره‌های سیاسی افغان همانند رمضان بشردوست می‌گوید که آقای عطا از حمایت مستقیم امریکا برخودار است؛ چیزی که از سوی عطا محمد نور به شدت رد گردید.

عطا محمد نور فارغ صنف دوازدهم لیسه باختر مزار شریف بوده و به گفتهٔ منیر فرهاد، سخنگوی ولایت بلخ، وی اسناد تحصیلی از یکی از پوهنتون‌های تاجیکستان را نیز دارد.آقای عطا از 1371 تا سال 1383 قوماندان قول اردوی شماره هفت مزار شریف بود و از ماه جوزای سال 1383 تا کنون به صفت والی بلخ نقش ایفا می‌کند.

4 - عبدالکریم براهوی والی نیمروز

آقای براهوی بعد از پیروزی مجاهدین در سال 1371 به یکی از چهره‌های پر نفوذ جمعیت اسلامی در غرب و جنوب غرب کشور مبدل شد. در اوایل جهاد او با حرکت انقلاب اسلامی، تحت رهبری مولوی محمد نبی محمدی همراه بود. آقای براهوی در دولت مجاهدین به ریاست برهان الدین ربانی، والی نیمروز بود و در زمان جنگ‌های داخلی و حاکمیت طالبان (1372-1380) تحت فرماندهی احمد شاه مسعود، می‌جنگید و از قوماندانان مقاومت شمال بوده است. او خودش این همه را تأیید می‌کند و می‌گوید که مدت زیادی بر ضد طالبان به حمایت ائتلاف شمال می‌جنگید. آقای براهوی همانند محمد اسماعیل خان خود از قدرت و نفوذ بیشتر در جنوب غرب کشور برخوردار بوده است و از این رو در تعیین او نقش استاد ربانی، نسبی پنداشته می‌شود. عبدالکریم براهوی از رشتهٔ تخنیک حربی پوهنتون کابل در سال 1356 فارغ گردیده است.

آقای براهوی بعد از ایجاد حکومت موقت در اواخر سال 1380 والی نیمروز شد و درسال 1384 به صفت وزیر سرحدات و قبایل مقرر شد. بعد از سپری نمودن حدود چهارسال در این وزارت، در اواخر سال 1387 به صفت وزیر امور مهاجرین مقرر و پس از ختم دور اول ریاست جمهوری حامد کرزی، وی مدت یک سال خانه نشین شد. به گفتهٔ خودش برای وی پست ولایت هرات را پیشنهاد کردند که بعداً این تصمیم تغییر یافت و وی از 2 ماه به این سو به صفت والی نیمروز ایفای وظیفه می‌کند.

والی‌های مربوط به حزب افغان ملت

حزب افغان ملت در دولت فعلی یکی از احزاب پرنفوذ به شمار می‌رود، زیرا بیشتر اعضای آن در چوکی‌های مختلف دولتی وظیفه انجام می‌دهند. رییس این حزب آقای انوار الحق احدی وزیر تجارت و صنایع و معاون این حزب، آقای جیلانی پوپل رییس عمومی ارگان‌های محلی که گفته می‌شود از پست خویش استعفا خواهد داد، است. در حال حاضر حد اقل سه والی در کشور وابسته به این حزب دانسته می‌شود. استانه گل شیرزاد، منشی عمومی این حزب گفت که حمیدالله قلندرزی، والی پیشین ولایت خوست و عبدالصمد استانکزی والی پیشین فراه از اعضای برجسته حزب افغان ملت بوده اند. اما به گفتهٔ وی این حزب در حال حاضر کدام والی ندارد. ‌

1 -روح الامین والی فراه

روح الامین، والی فعلی ولایت فراه خود تأیید می‌کند که به دلیل شناخت با آقای پوپل، والی شده‌است. آقای روح الامین‌ عضویت در افغان ملت را رد کرده، گفت: "من عضویت رسمی افغان ملت را ندارم، اما چون توسط پوپل صاحب وارد این نظام شدم، همه فکر می‌کنند که من عضویت افغان ملت را دارم." او که از باشندگان ولایت قندز می‌باشد، مدعی است که خودش دلچسبی به ولایت نداشته، بلکه رفقا و دوستانش او را گفتند که باید والی شود." او اضافه می‌کند: "وقتی ارگان‌های محلی جور شد، پوپل صاحب به ما گفت که بیایید در دولت کار کنید، خانواده ام هم با من موافق نبودند جز یک پسر و یک برادرم. این فیصله دوستان بود که باید والی شوم. ما خواستیم نظر جیلانی پوپل را نیز در زمینه داشته‌ باشیم اما موفق نشدیم. عبدالمالک صدیقی معین ارگان‌های محلی تأیید می‌کند که آقای روح الامین کاندید این اداره برای ولایت بوده است.

روح الامین که در سال 1358 به پاکستان مهاجر شد و تحصیلاتش را نیز در این کشور به پایان رسانده است، قبل از ولایت در مؤسسه‌های مختلف همانند، افغان جرمن، ودان و... کار می‌کرد.

روح الامین لیسانس را در اقتصاد و مدیریت از پاکستان به دست آورده و از دو سال و 6 ماه به این سو والی فراه است.

2 - سید فضل الله واحدی والی کنر

سید فضل الله واحدی، والی فعلی ولایت کنر نیز یکی از اعضای حزب افغان ملت خوانده می‌شود. هرچند او این را رد می‌کند. اما استانه گل شیرزاد منشی حزب افغان ملت در کابل تأیید کرد که آقای واحدی طی سال‌های جهاد در پاکستان در اتحادیهٔ داکتران حزب افغان ملت همکار بوده است. همچنان تمیم نورستانی، والی سابق ولایت نورستان به ما گفت که آقای واحدی مستیقماً از سوی افغان ملت گماشته شده و عضویت رسمی این حزب را دارد. واحدی در مصاحبهٔ با ما گفت: "من و آقای پوپل چون در مؤسسه‌ها یکجا با هم کار می‌کردیم، من را مقرر کرد. ولی بر اساس کدام بگروند (پس زمینه) تنظیمی و یا اینکه کدام رهبر من را معرفی کرده باشد، والی نشده ام."

عبدالمالک صدیقی معین اداری و مالی ارگان‌های محلی تأیید می‌کند که آقای واحدی، کاندید این اداره بوده است.

آقای واحدی به سطح لیسانس در علوم طبی تحصیل نموده و قبل از ولایت، مدت هفت سال رییس ادارهٔ هماهنگی مؤسسه‌های غیر دولتی افغانی بوده است. پیش از این وی نیز در مؤسسهٔ افغان جرمن کار کرده است. واحدی از سه سال به این سو به صفت والی کنر ایفای وظیفه می‌نماید.

3 - محمد اقبال عزیزی والی لغمان:

محمد اقبال عزیزی، والی لغمان نیز از حزب افغان ملت پنداشته می‌شود. در تعیین او برخی‌ها، دست گل‌آقا شیرزی والی ننگرهار و فاروق وردک وزیرمعارف را دخیل می‌دانند. اما فاروق وردک در مصاحبه با کلید این ادعا‌ها را رد کرد. والی لغمان در مصاحبه با کلید عضویت در افغان ملت را رد کرد. عبدالمالک صدیقی نیز در مصاحبه با ما تأیید کرد که محمد اقبال عزیزی از سوی شخص جیلانی پوپل انتخاب و مقرر شده است. وقتی از وی پرسیدم که به چه اساس وی انتخاب شده است؟ صدیقی گفت: "پوپل صاحب از آنان و کار شان شناخت کافی داشتند، از این رو او را به صفت والی لغمان پیشنهاد و تعیین نمود." ‌

والی لغمان در مورد این که چگونه به یک‌بارگی از پست معارف به یک پست سیاسی ارتقا کرد؟ گفت: "این مسئلهٔ تقدیر است، ورنه فکر نمی‌کردم روزی والی شوم."

‌شخص اقبال عزیزی قبل از این به حیث رییس معارف ولایت ننگرهار و قبل از آن به صفت رییس معارف ولایت پکتیکا و میدان وردک اجرای وظیفه نموده است. او تا سطح لیسانس تحصیل نموده و به گفتهٔ خودش در سال‌های جهاد و جنگ‌های تنظیمی (1357-1371) در پاکستان مصروف تحصیل بوده است.

آقای عزیزی در رشته روابط بین الملل از پوهنتون کراچی دیپلوم دارد و از ماه حمل سال روان به صفت والی لغمان نقش ایفا می‌کند.

والی‌های محاذ ملی پیر سید احمد گیلانی

پیر سید احمد گیلانی، رهبر تنظیم محاذ ملی از رهبران پر نفوذ مذهبی در افغانستان است که مریدان زیادی در ولایت‌های جنوبی کشور و مناطق قبایلی پاکستان دارد. داماد او انوار الحق احدی وزیر تجارت، دختر او فاطمه گیلانی رییس عمومی سره میاشت و سایر اعضای خانواده او نیز کرسی‌هایی در دولت دارند. اما شواهد نشان می‌دهد که در کل، سه والی به شمول گل آقا شیرزی والی ننگرهار از تنظیم او بوده و به طور خاص 2 والی مستقیماً به حمایت او والی شده اند.

1- عبدالجبار نعیمی والی خوست

عبدالجبار نعیمی که از اعضای ارشد تنظیم محاذ ملی بوده است، به باور مصاحبه‌شوندگان کلید، از سوی پیر سید احمد گیلانی تعیین شده و حمایت می‌گردد. راز محمد دلیلی، والی سابق ولایت پکتیا می‌گوید که آقای نعیمی از سوی پیر سیداحمد گیلانی به رییس جمهور کرزی برای پست ولایت معرفی گردیده بود. ‌

‌عتیق الله لودین والی لوگر که او نیز از تنظیم محاذ ملی است، به کلید گفته که آقای نعیمی از اعضای تنظیم آنان بوده است. نعیمی که بیشتر عمرش را در پاکستان سپری کرده، قبلا والی میدان وردک بود. کلید طی چند هفته مکرر تلاش کرد با آقای نعیمی مصاحبه نماید، ولی وی به دلایل نامعلوم، حاضر به مصاحبه نگردید. نعیمی قبل از والی شدن در خوست، مدت سه و نیم سال در میدان وردک والی بوده و از 7 ماه به این سو والی خوست است.

2 - عتیق الله لودین والی لوگر

بر اساس یافته‌های کلید آقای لودین دومین والی پیر سید احمد گیلانی است. او خود تأیید می‌کند که سال‌ها عضویت محاذ ملی را داشته و اکنون هم پیر گیلانی، بزرگ و رهبر اوست. وی گفت: "من قوماندان پیر صاحب در دو جبهه بودم (در جبهه کابل و در جبهه لوگر). وقتی جنگ‌های داخلی شروع شد، پیر صاحب برای ما دستور داد که دیگر مداخله نکنید و به پاکستان بروید و من تا نظام جدید در پاکستان بودم."

لودین می‌گوید که او یکی از چهار قوماندانی بوده که بعد از یک نشست در پاکستان در سال 2001 برای سقوط رژیم طالبان وارد کشور گردیده بود: "من بودم، جناب حامد کرزی بود که فعلا رییس جمهور است، عبدالحق شهید بود و عبدالرحیم وردک وزیر صاحب دفاع فعلی بود."

والی لوگر تحصیلاتش را تا سطح لیسانس درعلوم نظامی به پایان رسانده و رتبهٔ جنرالی دارد.

لودین تا سال 2004 به مدت دو سال قوماندان قول اردوی پکتیا نیز بوده است. وی از دو سال به این سو به صفت والی لوگر ایفای وظیفه می‌کند. وی می‌گوید: نمی‌داند چگونه والی شده است. او گفت:"من یک دهقان‌بچهٔ بسیار خوب هم هستم. من در زمین‌های خود شالی کشت می‌کردم و مصروف تخم پاشیدن بودم که در تلفونم زنگ آمد. یک دوستم از ادارهٔ امور برایم گفت خودت والی شدی." ‌

3 - گل آقا شیر زی والی ننگرهار

گل آقا شیر زی در سال‌های جهاد، عضویت تنظیم محاذ ملی به رهبری پیر سید احمد گیلانی را داشته و اکنون هم از مریدان سرسخت او است. حدود یک ماه قبل یک تلویزیون خصوصی به نقل از یک مقام در ارگ ریاست جمهور خبری را نشر کرد که گویا آقای کرزی، گل آقا شیرزی و برخی از والی‌های دیگر را که از سوی امریکا حمایت می‌گردند، از وظیفه برکنار می‌کند؛ هر چند این خبر از سوی سخنگویان ریاست جمهوری رد گردید. آقای شیر زی قبلاً در ولایت قندهار والی بود و یکی از چهره‌های موفق در بازسازی این دو ولایت پنداشته می‌شود.

‌کلید تلاش کرد در این گزارش مصاحبه ای با گل آقا شیر زی نیز داشته بـــــــــاشد، اما با وجود تماس‌هایی مکـــــــــرر موفق بــــــــه انجام این مصاحبه نگردید.

والی‌های مارشال محمد قسیم فهیم

مارشال محمد قسیم فهیم، بعد از احمد شاه مسعود، در سال 1381 رهبری نیروهای مقاومت شمال را در دست گرفت. از این رو قدرت بیشتری نسبت به تعداد زیادی از رهبران ائتلاف شمال و جمعیت اسلامی دارد.

به گفتهٔ رمضان بشردوست، مارشال محمد قسیم فهیم پس از آن که به صفت معاون آقای کرزی مقرر گردید، دو والی را به رییس جمهور پیشنهاد کرد که بازمحمد احمدی والی بدخشان و عبدالبصیر سالنگی والی پروان بودند.

1 - عبدالبصیر سالنگی والی پروان

عبدالبصیر سالنگی از قوماندانان ارشد شورای نظار که به گفته خودش 30 سال یک‌جا با مارشال فهیم در جبهه‌های جنگ بوده است. او در مصاحبه با کلید گفت که در انتخابات به رییس جمهور کرزی رأی داده است؛ چون مارشال فهیم که وی تحت امرش در جبهه بوده معاون آقای کرزی بوده است. سالنگی این را که گویا وی از سوی مارشال فهیم گماشته شده است رد می‌نماید. سالنگی فارغ لیسه انصاری کابل و از یک و نیم سال به این سو والی پروان است. قبلاً به صفت قوماندان امنیه میدان وردک، قوماندان امنیه ننگرهار و معاون ولایت پروان، اجرای وظیفه نموده است. سالنگی می‌گوید که علاقه دارد روزی وزیر شود.

2 - کرام الدین کریم والی پنجشیر

کرام الدین کریم در زمان تصدی وزارت دفاع توسط مارشال فهیم در ادارهٔ موقت و حکومت انتقالی، رییس دفتر او بود. والی پنجشیر مصاحبه با کلید را به معاونش مولانا عبدالرحمان کبیری راجع ساخت. آقای کبیری که از پنج سال به این سو معاون ولایت پنجشیر است و قبل از این رییس سیاسی فرقه 16 زره‌دار مربوط به ائتلاف شمال بوده گفت که بهلول بهیج والی پیشین این ولایت از داکتر عبدالله پشتیبانی می‌کرد. اما او گفت که آقای بهلول به ریاست جمهوری نه، بلکه با احمد ضیا مسعود معاون رییس جمهور ارتباط داشت.

آقای کبیری در پاسخ به سوال‌های مکرر کلید در مورد چگونگی تعیین والی جدید گفت که شاید در تعیین وی مارشال فهیم دخیل باشد. وی افزود: "آقای فهیم، مارشال افغانستان و معاون اول رییس جمهور است. این یک چیزی واضح است که اگر او انتخاب کرده باشد، هیچ وقت رد نمی‌شود، چون او یک معاون واقعاً قوی است."

عبدالمالک صدیقی معاون ارگان‌های محلی نیز به کلید گفت که مارشال فهیم حق دارد کسی را والی مقرر کند.

به گفته معاون والی پنجشیر، آقای کریم فارغ صنف دوازدهم بوده و رتبهٔ دگرجنرالی دارد. کریم بعد از برکناری مارشال فهیم از وزارت دفاع چند سال در ریاست المپیک و ریاست امنیت ملی، وظیفه داشت. وی از اول ماه ثور سال روان (1389) به این سو به صفت والی پنجشیر ایفای وظیفه می‌نماید.

والی‌های حزب وحدت حاجی محمد محقق

شواهد نشان می‌دهد یکی از آدرس‌هایی که همواره برای رییس جمهور کرزی، حتا در مواقعی بدون پرده، افرادش را برای تعیین در پست‌های بلند معرفی می‌کند، حاجی محمد محقق رهبر یکی از چند شاخه حزب وحدت است. وزرایی که او در کابینهٔ جدید معرفی کرده بود از پارلمان رأی اعتماد نگرفتند، اما بر اساس مصاحبه‌هایی که کلید انجام داده است یکی از والی‌ها به حمایت کامل او و یکی از والی‌های دیگر به حمایت نسبی او به کار گماشته شده اند.

1 - قربان علی ارزگانی والی دایکندی

قربان علی ارزگانی، در ماه ثور سال جاری (1389) به صفت والی دایکندی تعیین گردید و وی از وابستگان حاجی محمد محقق رهبر وحدت اسلامی مردم افغانستان است. او خود تأیید می‌کند که در سال‌های جهاد از اعضای رهبری حزب وحدت بوده و همچنان چند سال دیگر مسئول روابط سیاسی حزب وحدت در شهر قُم ایران مانده است. او در ادارهٔ انتقالی، مشاور سیاسی آقای محقق بود که به صفت معاون رییس جمهور کرزی نقش ایفا می‌کرد. همچنان وی در زمان نامزدی آقای محقق در انتخابات اول ریاست جمهوری مسئول کمپاین وی در ولایت‌های جنوب غرب به ویژه ولایت‌های هلمند و ارزگان بود. وی همچنان گفت: "وقتی موضع استاد خلیلی و استاد محقق یکی بود که هر دو از حامد کرزی در دومین انتخابات ریاست جمهوری حمایت می‌کردند، من از فعال ترین کسانی بودم که در هلمند به نفع جلالت‌مآب رییس صاحب جمهور کار می‌کردم."

آقای ارزگانی مدعی است که گویا وی در شرایط حاضر عضویت حزب وحدت را ندارد: "ممکن است من مورد پسند استاد محقق بوده باشم، اما از سوی ارگان‌های محل مقرر شدم." قربان علی ارزگانی درسال 1357 از لیسهٔ زراعت ولایت هلمند فارغ و به گفته خودش با آن که شامل پوهنزی زراعت پوهنتون کابل گردیده بود به علت جنگ، به ایران مهاجر شد و نتوانست به تحصیلاتش ادامه دهد.

وی از هفت ماه به این سو به صفت والی دایکندی ایفای وظیفه می‌نماید.

2 – عبدالحق شفق والی فاریاب

عبدالحق شفق، والی فعلی ولایت فاریاب سابقهٔ عضویت در حزب وحدت را دارد و همچنان بعد از انشعاب این حزب در سال 1371 با شاخهٔ محمد محقق پیوسته است، ولی وی می‌گوید که در حال حاضر عضویت هیچ حزب و یا گروهی را ندارد. از سویی دیگر، یک مقام نزدیک به آقای خلیلی که در ادارهٔ امور سِمت دولتی نیز دارد، به شرط ذکر نشدن نامش به کلید گفت که آقای شفق، رابطهٔ نزدیکی با محمد کریم خلیلی و داکتر صادق مدبر رییس ادارهٔ امور نیز داشته است. اما شفق می‌گوید که او برای بقای خود به صفت والی از هیچ رهبری کمک نگرفته و تنها لزوم‌دید مقام‌ها و کارکرد او باعث تداوم کارش شده است. این که آقای شفق در حال حاضر به حمایت کامل کدام یکی از این سه رهبر (داکتر صادق مدبر، محمد کریم خلیلی و یا حاجی محمد محقق) به پست ولایت باقی مانده است، تحقیقات کلید در زمینه جریان دارد.

‌شفق به گفته خودش به درجهٔ لیسانس در معارف اسلامی تحصیل نموده است. وی در ماه اسد سال 1383 والی سمنگان شد و سه سال در این ولایت والی بود. اکنون سه سال و دو ماه می‌شود که به صفت والی فاریاب انجام وظیفه می‌نماید.

والی مربوط به محمد کریم خلیلی(والی سر پل)

سید علا رحمتی، والی فعلی ولایت سر پل تا یک روز قبل از تعیین شدنش به صفت والی، رییس دفتر محمد کریم خلیلی معاون دوم ریاست جمهوری بود.

آقای رحمتی در مصاحبه با کلید گفت که گویا وی از سوی بورد موجود برای تعیین والی‌ها، مقرر شده است. از او در مورد این که گفته می‌شود مستقیماً به دستور آقای خلیلی والی شده است، پرسیدیم. وی گفت: "اصلاً قرار نبود که من در نقطه‌ای که حالا هستم مقرر شوم. قرار بود که من در جای دیگری این مأموریت را بگیرم که با او جناب استاد خلیلی موافق بودند، اما با این ولایت نه." وقتی از وی پرسیدیم که با کدام ولایت آقای خلیلی موافق بود که والی شوید گفت: "خوب حالا این بحث را می‌گذاریم."

رحمتی از لیسهٔ زراعت ولایت هرات فارغ و به گفتهٔ خودش به دلایل جنگ‌ها نتوانسته به تحصیلاتش ادامه دهد. وی بیش از چهار سال رییس دفتر محمد کریم خلیلی معاون دوم ریاست جمهوری بود و از چهار ماه به این سو والی سر پل است.

والی مربوط به داکتر رنگین دادفر سپنتا ‌

دکتور داوود صبا، والی کنونی ولایت هرات از وابستگان رنگین دادفر سپنتا، مشاور امنیت ملی رییس جمهور خوانده می‌شود. تمیم نورستانی و راز محمد دلیلی می‌گویند که در تعیین وی، آقای سپنتا نقش اصلی را داشته است. آقای نورستانی می‌گوید: "او صد در صد مشاور ارشد رییس جمهور است، پیش گوش آقای کرزی به تکرار گفته و نفر خود را مقرر می‌کند. آن چنان که والی هرات را مقرر کرده است." در مورد والی فعلی هرات گفته می‌شود که پیشینهٔ عضویت در حزب شعلهٔ جاوید را دارد؛ هرچند که خود آقای صبا این را رد می‌کند. داوود صبا در مصاحبه با کلید تأیید کرد که او بر اساس پیشنهاد بزرگان هرات مقرر شده است. از وی پرسیده شد که آیا منظورش از بزرگان هرات، آقای سپنتا و اسماعیل خان است؟

صبا گفت: "خوب در مجموع با بزرگان هرات مشورت صورت گرفته بود."

صبا این را رد نکرد که آقای سپنتا در تعیین او نقشی داشته است. وی گفت: "بدون شک آقای سپنتا یک روشنفکر افغان است، مشاور امنیت ملی کشور است و نه تنها در تعیین والی، بلکه در باره هر کس نظری دارد و به آقای کرزی مشورت می‌دهد. بدون شک شاید در مورد من هم نظر نیکی داشته است."

آقای صبا که از سه ماه به این سو والی هرات است، تحصیلاتش را تا درجهٔ ماستری و دکتورا در علوم زمین شناسی و اکتشاف معادن به پایان رسانده است. وی قبل از پست ولایت، مشاور اقتصادی رییس جمهور در امور انکشافی بوده است.

والی مربوط به حضرت صبغت الله مجددی

ذبیح الله مجددی، والی فعلی ولایت کابل، پسر دوم حضرت صبغت الله مجددی رییس مشرانو جرگه می‌باشد. صبغت الله مجددی که در گذشته رهبر تنظیم نجات ملی بود، از چهره‌های قدرتمند در دولت فعلی است. پسر دیگر او نجیب الله مجددی وزیر مشاور ارشد رییس جمهور در امور صحی است. در حقیقت رییس جمهور کرزی نیز از اعضای تنظیم او است. درست در زمانی که آقای کرزی والی سابق کابل، حاجی دین محمد را در تاریخ 26 جوزای سال 1388 به حیث رییس ستاد انتخاباتی خود مقرر نمود، حضرت صبغت الله مجددی در نشست مشرانو جرگه گفت که او نماز استخاره خوانده است و نتایج این عبادت او نشان می‌دهد که آقای کرزی در انتخابات برنده می‌شود. ذبیح الله مجددی تحصیلاتش را تا درجه دکتورا به پایان رسانده و قبل از ولایت، با یک شرکت ساختمانی به نام "تی آی" فعالیت می‌کرد. برادر دیگر او صدیق مجددی نیز سهم‌دار یکی از شرکت‌های امنیتی و لوژستیکی است.

معاون والی مربوط به قوماندان مطیع الله خان

حاجی خدای رحیم معاون و سرپرست ولایت ارزگان، کاکای قوماندان مطیع الله خان است. مطیع الله خان که از خانوادهٔ جان محمد خان والی پیشین ارزگان و یکی از وزرای مشاور رییس جمهور کرزی است، مسئولیت پولیس شاهراه قندهارـ‌ارزگان را به عهده دارد. اما او خارج از تشکیلات حکومتی هزاران فرد مسلح دارد. خانوادهٔ جان محمد خان از احترام و محبوبیت خاصی نزد رییس جمهور کرزی برخوردار است؛ زیرا او درسال 2001 زمان حمله امریکا به افغانستان آقای کرزی را در کوه‌های نزدیک به ترینکوت از چنگ طالبان نجات داد و رییس جمهور کرزی از مهمان‌خانهٔ او به ارگ ریاست جمهوری رسید. مطیع الله خان با بیش از سه هزار فرد مسلح کاروان‌های اکمالاتی سربازان خارجی را از قندهار به ارزگان انتقال می‌دهد. یک مقام بلند پایهٔ دولتی که از باشندگان ارزگان است به شرط افشا نشدن نامش به ما گفت که مطیع الله خان در حقیقت همه‌کارهٔ ارزگان است او کاکایش را معاون ولایت مقرر نموده و اکنون سرپرست ولایت هم است. این منبع همچنان گفت که حاجی خدای رحیم خان سرپرست فعلی ارزگان در گذشته عضویت احزاب کمونیستی را داشته اما حاجی خدای رحیم در مصاحبه با ما این اتهامات را رد نمود. حاجی خدای رحیم تأیید کرد که او از پوهنزی ادبیات فارغ گردیده و یک دهقان است.

محب الله صمیم والی پکتیکا ‌

محب الله صمیم، والی فعلی ولایت پکتیکا در رژیم طالبان رییس اداری وزارت تحصیلات عالی، رییس پوهنتون پولی تخنیک و رییس پوهنتون طبی کابل بود و یکی از کادرهای علمی طالبان به شمار می‌رفت. وی که در زمـــــان جهاد بــــا تنظیم محاذ ملـــــــی به رهبری پیر سید احمد گیلانی بود، داشتن هر گونه ارتباط را در شرایط حاضر با گروه طالبان رد می‌کند. در حالی که گفته می‌شود برخی از نزدیکان او در حال حاضر با گروه طالبان بوده و در ولایت غزنی بر ضد دولت می‌جنگد، آقای صمیم در گفتگو با کلید این اتهامات را رد می‌کند. او قبل از این، ولسوال اندر و رییس اطلاعات و فرهنگ ولایت غزنی بوده و همچنان مدیر مسئول هفته نامهٔ زمزمه که مربوط به علی احمد جلالی وزیر داخله پیشین است، نیز بوده است. محب الله صمیم از پوهنتون تعلیم و تربیهٔ کابل فارغ گردیده است. وی از آغاز این سال تا کنون به صفت والی پکتیکا نقش ایفا می‌کند.

والی قندهار با حمایت کانادا

داکتر توریالی ویسا، والی فعلی قندهار تابعیت کانادا را دارد و نظر به اظهارات خودش، وی از 15 سال به این سو همراه با خانواده اش در آن کشور زندگی می‌کند. آقای ویسا سال‌های متمادی در مرکز تحقیقات آسیایی در پوهنتون بریتش کولمبیای کانادا تدریس نموده است. او از اواخر سال 2003 میلادی تا اواخر سال 2007 به صفت مشاور در مؤسسه‌های مربوط به کانادا و ادارهٔ انکشافی ایالات متحده امریکا در کشور نقش ایفا می‌کرد.

توریالی ویسا اظهارات معراج الدین پتان و سایر مصاحبه شوندگان کلید را که گویا وی به حمایت و خواست کشور کانادا والی شده است رد می‌نماید.

از او پرسیدم که مصاحبه شوندگان ما همچنان گفته اند که شما بدون اجازه و مشوره احمد ولی کرزی هیچ کاری را در قندهار انجام نمی‌دهید؟ او گفت:"نخیر؛ این مردم ما را نمی‌شناسند و از ارتباطات ما خبر ندارند ما و احمد ولی کرزی نهایت ارتباطات صمیمانه با هم داریم و در همه امور مشوره می‌کنیم" ‌

از وی پرسیده شد که چرا از تابعیت کشور کانادا نمی‌گذرد؟ گفت: "چون اولاد من در آن جا تحصیل می‌کنند. این یک چیزی طبیعی است وقتی آن جا زندگی می‌کنم باید تابعیت داشته باشیم."

ویسا تا درجه دکتورا در بخش زراعت تحصیل نموده و نزدیک به سه سال است که والی قندهار می‌باشد.

والی ولایت هلمند با حمایت انگلستان

شواهد نشان می‌دهد که گلاب منگل والی هلمند رابطهٔ نزدیک و تنگاتنگ با انگلستان دارد. کلید در زمینهٔ روابط آقای منگل با انگلستان، بیش از یک ساعت با وی مصاحبه نمود. آقای منگل گفت زمانی که وی در هلمند به صفت والی رفت، روابط دولت با انگلستان به تیرگی گراییده بود. به گفتهٔ او عامل این تیرگی علاوه برعوامل دیگر اخراج چند کارمند سازمان ملل متحد از افغانستان به اتهام تماس و همکاری با طالبان بود که در آن یک دیپلومات انگلیسی نیز شامل بود. به گفتهٔ منگل وی از همان مدت تلاش کرد تا روابط را با این کشور دو باره بهبود بخشد. آقای منگل که یک فرزندش هم اکنون در یکی از پوهنتون‌های انگلستان مصروف تحصیل است، این را تأیید می‌کند که روابط نزدیک با انگلیس‌ها دارد، اما به گفتهٔ او این روابط برای حفظ منافع ملی است نه به ضرر آن. ‌

او در مورد شایعاتی که گویا وی از سوی انگلستان حمایت می‌گردد، گفت: "هر والی که بتواند همکاری و هماهنگی خوبی با جامعه بین المللی داشته باشد به نظر من نمایانگر موفقیت اوست. شما می‌بینید که رییس جمهور کرزی نیز روابط خوبی با امریکا و در مجموع با جامعهٔ جهانی دارد. پس گفته نمی‌توانیم که وی از سوی امریکا یا فلان کشور حمایت می‌گردد."

بر اساس اظهارات داکتر آرتور جی مونوز، تحلیل‌گر ارشد مؤسسه تحقیقاتی راند در واشنگتن و کارشناس امور افغانستان، مقام‌های نظامی و ملکی ایالات متحده امریکا نیز گلاب منگل را یک مدیر کارا و مؤثر می‌دانند.

گلاب منگل قبل از این عضو کمیسیون تدقیق قانون اساسی و به صفت والی پکتیکا و لغمان ایفای وظیفه نموده است. او با کدام یکی از گروه‌های مجاهدین پیوندی ندارد، بلکه در رژیم داکتر نجیب الله، دگروال اردو بود که بعد به گفتهٔ خودش تقاعد نمود.

والی بامیان با حمایت ایالات متحده امریکا

حبیبه سرابی، والی فعلی بامیان در مصاحبه با کلید گفت که مقام‌های امریکایی از وی حمایت سیاسی می‌کنند. او که در گذشته وزیر زنان در کشور نیز بود، بیش از پنج سال است که والی بامیان می‌باشد. وی گفت: "چند سال قبل وقتی خانم لورا بوش، خانم رییس جمهور آن وقت امریکا به بامیان سفری داشت، در حقیقت این سفر برای حمایت از زنان افغانستان به ویژه از من بود." از وی پرسیده شد که چگونه فهمیدید که خانم بوش از شما حمایت می‌کند، با خنده گفت: "بلی وی بعد از این سفر در کنفرانس پاریس شرکت نموده و حمایت خود را از من اعلام داشت. آن‌ها حمایت‌های بسیار قوی از من داشتند."

از وی پرسیده شد که اکنون لورا بوش در قدرت نیست پس در امریکا کی از شما حمایت می‌کند تا به پست ولایت باقی بمانید؟ گفت: "دقیقاً کسانی هستند در ایالات متحده امریکا که از من حمایت کنند. من به صورت مشخص نام گرفته نمی‌توانم، شاید یکی از آنان خانم هیلری کلینتن باشد."

خانم سرابی که سال‌های زیادی برای تحقق حقوق زنان به عنوان یکی از فعالان مطرح زن بوده است، گفته می‌شود که از فعالان و اعضای ارشد "راوا" (جمعیت انقلابی زنان افغان) است که در مخالفت و تضاد خصمانه با تنظیم‌های جهادی قرار دارد. اما خانم سرابی عضویت در راوا و هر گروه سیاسی دیگر را رد نمود. وی تأیید کرد که برخی از حلقاتی در بامیان اند که با تنظیم‌ها و گروه‌ها ارتباط داشته و نمی‌توانند او را به صفت والی تحمل کنند: "برای من مهم نیست که آنان مرا تحمل می‌کنند یا نه." ‌

ولایاتی که به زودی والی‌های آن تغییر می‌کنند

محمد دستگیر آزاد، والی سابق نیمروز می‌گوید که رییس جمهور کرزی برای او چند ولایت را پیشنهاد کرده است. به گفتهٔ وی این ولایت‌ها شامل فراه، کاپیسا، نورستان، قندز و ارزگان است. نظر به اظهارات آقای آزاد، تأکید بیشتر بر تعیین وی به صفت والی فراه است. این در حالی است که با کشته شدن انجنیر عمر، والی قندز گفته می‌شود که برای جایگزینی وی روح الامین والی فراه و معین مرستیال نمایندهٔ سابق قندز در پارلمان کاندید است. عبدالمالک صدیقی، معین ارگان‌های محلی به کلید گفت، حکومت در نظر دارد به زودی به ولایت قندز، کاپیسا و ارزگان والی معرفی کند.

دو ونیم ملیون افغانی مصارف هر والی

بر اساس یک پروژهٔ آسیا فوندیشن، ‌برای هر والی در هر ماه مبلغ 25 هزار دالر امریکایی داده می‌شود. این پروژه که تحت نام (‌PBGF) از سوی ارگان‌های محلی اجرا می‌شود، به تمام والی‌ها بدون استثنا بیش از یک ملیون افغانی برای خرج دسترخوان، برخی از پروژه‌های کوچک و مصارف تیل موترهای شان در هر ماه می‌دهد. علاوه بر این، نظر به اظهارات عبدالمالک صدیقی، معین مالی و اداری ارگان‌های محلی این نهاد نیز حد اکثر یک میلون و دوصد هزار افغانی را برای مصارف هر والی در ماه می‌پردازند که به گفتهٔ وی نظر به ماهیت هر ولایت برای برخی‌ها پنج صد هزار افغانی، برای تعداد دیگر هشت صد هزار افغانی و برای ولایت‌های ناامن و بزرگ یک ملیون و دو صد هزار افغانی در هر ماه از سوی این ارگان داده می‌شود.

همچنان والی‌ها تا سه هزار دالر امریکایی ماهانه به عنوان معاش ماهوار دریافت می‌کنند. گلاب منگل والی هلمند که با یک تیم بزرگ از افراد کار می‌کند، تأیید می‌نماید که به تیم وی که متشکل از مشاوران و جوانان فعال است، معاش فوق العاده (سوپر اسکیل) از سوی ارگان‌های محلی داده می‌شود و به گفتهٔ وی تمام والی‌ها از این گونه تیم‌ها دارند. ‌

زندگی‌نامه کوتاه از احزاب و رهبران آن

1.    گلبدین حکمتیار رهبر حزب اسلامی

حکمتیار از مطرح ترین رهبران جهادی است که بعد از شکست شوروی سابق در جنگ‌های داخلی همراه با جمعیت اسلامی و شورای نظار نیز دخیل بوده است. وی هم اکنون در مخالفت با دولت قرار داشته و حکومت افغانستان و نیروهای خارجی در جستجو بازداشت وی هستند. حزب اسلامی در دو جناح فعالیت می‌کند؛ جناحی که بر ضد دولت می‌جنگد و جناحی که فعالیت سیاسی رسمی داشته و حد اقل دو وزیر در کابینه دارند. هرچند جناحی که به ریاست عبدالهادی ارغندیوال فعالیت می‌کند خود را مجزا از رهبری گلبدین حکمتیار می‌دانند. اما برخی از سیاسیون افغان به این مسئله باور ندارند. تمیم نورستانی والی سابق نورستان در این زمینه به کلید گفت: "تا روزی که گلبدین حکمتیار زنده باشد کسانی که به نام وی در کابل حزب ساخته اند، هیچ وقت مستقل شده نمی‌توانند. اینان نفرهای دست دوم هستند و رهبر اصلی، «او» است."

به گفتهٔ نورستانی افراد فعال حزب اسلامی در دولت به نام گلبدین و گروه او امتیاز گیری می‌نمایند. او افزود: "در کنگرهٔ حزب اسلامی من اشتراک داشتم، تمام ریش سفیدان حزب اسلامی ایستاد شدند و ارغندیوال صاحب را گفتند که خود را رهبر نگو. رهبر ما کسی دیگری است که حالا حضور ندارد؛ خودت رییس حزب اسلامی می‌باشی نه رهبر."

2.    عبدالرب رسول سیاف رهبر دعوت اسلامی

آقای سیاف در چهار سال اخیر نام تنظیمش را که اتحاد اسلامی بود به دعوت اسلامی تبدیل کرد. تنظیم او طرز دید اسلامی دارد. هم در جهاد افغانستان نقش گسترده داشت و هم در جنگ‌های تنظیمی. استاد سیاف از اعضای گروه مقاومت شمال بوده که چند سال با طالبان جنگیده است. وی در حال حاضر یک بار دیگر عضو ولسی جرگه کشور شده و از اعضای رهبری شورای عالی صلح نیز است که اخیراً برای گفتگو با طالبان از سوی رییس جمهور کرزی ایجاد شده است.

3.    عبدالرشید دوستم رهبر حزب جنبش ملی اسلامی

عبدالرشید دوستم یکی از رهبران پر قدرت در جنگ‌های داخلی کشور بوده که این حزب علاوه بر این که صد‌ها جنگجو داشته در فعالیت‌های سیاسی و چانه زنی‌ها بر سر قدرت نیز دست بالایی دارد و هم اکنون رهبری حد اقل سه وزارت خانه در دست اعضای این حزب است. جنبش متشکل از اعضای احزاب کمونیستی سابق و برخی از اسلام گراها است. آقای دوستم از اقلیت ازبک‌های افغانستان است.

4.    برهان الدین ربانــی رهبر جمعیت اسلامی

جمعیت اسلامی نیز یکی از احزاب مطرح در جهاد علیه شوروی سابق و درگیری‌های داخلی است. این حزب که همواره در رقابت شدید با حزب اسلامی قرار داشته بعد از پیروزی مجاهدین، قدرت را به دست گرفت و رهبر آن برهان الدین ربانی، رییس دولت انتخاب شد. پس از آن که طالبان تمام آنان را مجبور به فرار ساختند، این حزب گروه مقاومت شمال را تشکیل داد، پس از سقوط طالبان تا کنون بیشتر کرسی‌های بلند دولتی را اعضای این حزب در اختیار دارند. آقای ربانی در حال حاضر رییس شورای عالی صلح نیز می‌باشد.

5.    حزب افغان ملت

این حزب در سال 1344 در کابل از سوی یک کنگره 68 نفری تأسیس و در ابتدا انجنیر غلام محمد فرهاد شاروال اسبق کابل، رهبر آن بود. در سال‌های جهاد، جنگ‌های تنظیمی و حاکمیت طالبان این حزب در پشاور پاکستان فعالیت می‌کرد و اکنون دوباره در داخل کشور فعالیت دارد. شواهد نشان می‌دهد که اعضای این حزب در بیشتر کرسی‌های دولتی هم اکنون اجرای وظیفه نموده و در مواردی برای تقرر اعضای حزب شان تلاش کرده اند. ‌به گفته آستانه گل شیرزاد، انوارالحق احدی وزیر تجارت و صنایع رهبر این حزب بوده و غلام جیلانی پوپل رییس عمومی ارگان‌های محلی معاون عمومی این حزب می‌باشد.

6.    حزب وحدت

این حزب در بین سال‌های 1367 تا 1368 تأسیس گردید. بعد در سال 1371 به دو شاخه تقسیم گردید که یک شاخه آن را محمد اکبری رهبری می‌کرد که درحال حاضر نیز فعال است. و شاخه دوم آن را عبدالعلی مزاری رهبری می‌کرد که بعد از مرگ وی محمد کریم خلیلی جانشین وی گردید. سپس از شاخه تحت رهبری خلیلی، دو شاخه دیگر نیز انشعاب کرد که یکی از آن‌ها را محمد محقق به نام حزب وحدت اسلامی مردم افغانستان و شاخه دیگر آن را قربان علی عرفانی تحت نام حزب وحدت اسلامی ملت افغانستان تشکیل داده و رهبری می‌نماید. بیشتر فعالیت‌های حزب وحدت در زمان جهاد در ولایت‌های مرکزی بود، اما در زمان جنگ‌های داخلی یکی از احزاب دخیل در جنگ‌ها شمرده می‌شود.

7.    تنظیم محاذ ملـــــی

ایــــــن حـــــزب به رهبری پیر سید احمد گیلانی در سال‌های جهاد افغانستان به وجود آمد. بیشتر اعضای این حزب را مریدان پیرگیلانی تشکیل می‌دهند. آقای گیلانی در حال حاضر از اعضای هیئت رهبری شورای عالی صلح است. وی رابطهٔ خوب با رهبران قبایلی پاکستان دارد. آفتاب احمدخان شیرپاو وزیرداخلهٔ پیشین پاکستان یکی از مریدان نزدیک او است.

8.    شعله جاوید

سازمان جوانان مترقی که رهبری شعلهٔ جاوید را به عهده داشت در سوم عقرب 1344 ایجاد گردید که رهبری آن را اکرم یاری از باشندگان ولسوالی جاغوری ولایت غزنی بر عهده داشت. سازمان یاد شده در سال 1347 نشریهٔ شعله جاوید را به مدیریت عبدالرحیم محمودی به نشر رساند که بعد از 11 شماره، مدیر مسئول آن توقیف شد. از این رو این جریان به نام شعله جاوید معروف گردید. در سال 1349 انجنیر عثمان یکی از رهبران این جریان از آن انشعاب کرد و بعد از 1351 داکتر فیض از مؤسسان دیگر این جریان از آن جدا شد و گروه انقلابی خلق‌های افغانستان را به وجود آورد. سازمان جوانان مترقی در سال 1354 با برگزاری یک جلسهٔ بزرگ، تصمیم به جمع بندی اهداف و برنامه‌های گذشته اش گرفت. اما با انعقاد این جلسه، اختلافات بیشتر گردیده و این سازمان از هم پاشید. شواهد نشان می‌دهد که در حال حاضر سازمان‌هایی که از بقایای شعله جاوید عرض وجود کرده اند و فعال و نیمه فعال می‌باشند، با نام‌های ذیل یاد می‌شوند: حزب کمونیست مائویست افغانستان، سازمان رهایی افغانستان، سازمان پیکار افغانستان، سازمان انقلابی افغانستان و سازمان ساما.

9.    راوا (‌RAWA) یا جمعیت انقلابی زنان افغان

این سازمان بخشی از سازمان رهایی افغانستان است که ظاهراً برای تحقق حقوق زنان فعالیت می‌کند. راوا نیز از بقایای شعله جاوید است. رهبر این حزب کسی به نام مستعار «مینا» بود که سال‌های پیش در کویتهٔ پاکستان کشته شد. راوا در سال‌های اخیر در کشور برنامه‌هایی را به منظور تحقق حقوق زنان راه اندازی نموده است ، ولی در آن به صورت آشکارا رهبران و اعضای احزاب اسلامی و جهادی را مورد دشنام قرار داده اند.

منبع :

کلید گروپ (TKG) بخش رسانۀ عمومی مؤسسه ای “خدمات انکشافی و بشری برای افغانستان (DHSA)"