پیام دایکندی
دایکندی یعنی سرزمین دلیر مردانپیام دایکندی
دایکندی یعنی سرزمین دلیر مردانتنظیم منابع آب در افغانستان
منابع آب در افغانستان
تنظیم منابع آب در افغانستان
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
کوههای هندوکش افغانستان
از برف باری در ولایت بدخشان دریای آمو بوجود می آید«ولسوالی درواز»
آب ماده حیاتی است که خداوند بطور وافر ورایگان برای موجودات روی زمین داده‌است. آب نه تنها جز حیاتی موجودات زنده‌است. جز حتمی پیشرفت وتکامل بشریت است. هر قدر بشریت متمدن میشود به همان پیمانه مصارف آب ازدیاد می‌یابد. فابریکه جات وتاسیسات ساختمانی سیستم آب درمنازل، کشاورزی نفوس جهان همه وهمه مصارف آبرا چندین برابر ساخته‌است. طبق آمار سازمان ملل رشد کشورها و رشد نفوس با هم مطابقت نداشته رشد نفوس دو یا چندین برابر از رشد کشورها گردیده‌است. رشد نفوس در کشورهای آسیای نسبت به تمام قاره‌ها ازدیادیافته‌است. در صورت ادامه چنین حالت نه تنها کمبود آب برای کشاورزی بلکه برای نوشیدن بمشکلات مواجه خواهد شد. سالها قبل طور اوسط مصارف روزانه مردم الی ده لیتر بود.
در زمان ظاهر شاه ریاست آبرسانی برای فرد ۲۰ -۲۵ لیتر سنجیده به همان
پیمانه در شهر کابل آبرسانی می‌کرد. با ازدیاد نفوس و کندبودن کار دولتی توازن
توزیع الی امروز ازبین رفت مردم در هر گوشه وکنار از آبهای زیرزمینی استفاده اعظمی می‌نمایند طبعیتاً آبهای
زیر زمین برای زنده نگه داشتن اجسام زنده، حفظ نباتات و مرطوب نگه داشتن قشر وفضا
زمین خلق شده‌است. مصارف آب یکنفر در کشورهایی پیشرفته ۵۰۰الی ۶۰۰ لیتررسیده‌است
درحالیکه دراکثر کشورهای آسیای توزیع آب به نورم۲۰الی ۲۵ لیتر سنجیده میشود.
فعلاً مصارف آبی یک انسان در همه عرصها روزانه۵۰۰۰الی۶۰۰۰ لیتر میباشد. حدود
۸۰-۸۵ فیصد آبهای شرین در عرصه کشاورزی ۸ فیصد آن غرض آشامیدن بمصرف میرسد. دریک
کیلو گوشت ۱۵۴۰۰لیتر آّب بمصرف رسیده که ۹۳ فیصد این آب در مزرعه بمصرف رسیده‌است.
در یک کیلو گرام نان گندم ۱۶۰۰لیتر آب بمصرف رسیده از جمله ۷۰ فیصد این آب در
مزرعه بمصرف میرسد. دریک کیلو برنج
مصارف آب آن ۲۵۰۰لیتر میباشد که ۶۹ فیصد این آب در مزرعه بمصرف میرسد. دریک کیلو
لباس پنبه ۱۰۰۰۰لیر آب بمصرف میرسد از جمله ۵۴ فیصد این آب در مزرعه
بمصرف رسیده‌است.[۱]
مساحت افغانستان۶۵۲،۲۲۵ کیلومتر مربع اوسط مقدار بارندگی ۲۵۰ملی متر یا ۰،۲۵متر.
مقدار بارندگی درسال ۱۶۳بیلون مترمکعب تخمین شده می‌تواند. که از جمله ۵۷ بیلون متر مکعب آن را آبهای رودها، ۱۸ بیلون متر مکعب را آبهای
زیر زمینی متباقی قسماً تبدیل به بخار وقسماً جذب در خاک و مقداری در وجود اجسام
زنده وسایر ملحوضات طبیعی ذخیره میشود. که شامل احصایه شده نمی‌تواند. اوسط
ارتفاع در افغانستان ۱۲۰۰ متر از سطح بحر ارتفاعات مرکزی ۱۸۰۰ متر جلال آباد ۴۵۰
متر بدخشان ۲۵۰۰ متر میباشد. بلند ترین نقطه افغانستان نوشاق بدخشان اند که دارای ارتفاع ۷۴۹۲ و پست ترین نقطه رودآمو است که دارای ارتفاع ۲۵۰متر ار سطح
بحر میباشد. اوسطع بارندگی درمناطق غربی ۲۵۰ ملی متر درمناطق جنوب شرقی ۲۵۰ ملی
متر درساحات شمال شرقی و ارتفاعات بالا تر از ۳۰۰۰ متر و جبالها از ۴۵۰ الی ۱۰۰۰
ملی متر در سال میرسد. سطح بارندگی برف درکوهای پامیر
و واخان ۱۰۰۰ ملی متریا یک متر میباشد. شورای وزیران افغانستان در
دلو ۱۳۸۶ استراتیژی سکتور آب افغانستان را تصویب نمودند[۲]
غرض پیشبرد کار افغانستان را به پنج حوزه آبی تقسم نمودند. افغانستان از ۷۵ ملیار
مترمکعب آب خود صرف ۲۰ میلیارد متر مکعب آنرا استفاده می‌نماید. علت فقر درهمین
است که نتوانسته‌است اراضی زمینهای زراعتی خویشرا توسعه دهد و از انرژی این آبها
استفاده نماید. درمصوبه پلانهای روی دست گرفته شده‌است تا افغانستان بتواند ظرفیت
استفاده از آبهای سرزمینی خودرا ارتقا دهد. دو رود افغانستان یعنی آمو دارای ظرفیت
۲۲ بیلون متر مکعب ودریای هلمند به ظرفیت ۹٫۳ بیلون مترمکعب میباشد. ضرورت است تا
آب این روده‌ها در تحت پروژه‌ها گرفته شود تا بتواند افغانستان از فقر فرار نماید.
سطح استفاده از آب رود آمو صفر واز هلمند ناچیز میباشد. تولید انرژی برق توسط آب
واستفاده از انرژی برقابی که فاقد دود وگازات زهری میباشد
نعمت است که ارزان بدست می‌آید.افغانستان که دارای ۲۵ رودخانه بزرگ صدها رود کوچک وهزاران جوی وکوهای پر برف دارد.
طبعیتاً این کشور از لحاظ آب غنی است. ولی اینکه چگونه ازین استفاده نمایند ضرورت
به سرمایه کدر فنی وکارکنان صادق دارد.
طبق راپور سارمان ملل و دانشگاه کابل درآمد سرانه آب درافغانستان ۲۷۷۵ متر مکعب میباشد.[۳] در صورت استفاده درست ازین آبها علاوه بر ضرورت خود میتوان به کشورهای همجوار برق و آب داد. یکعده از کشورها وادارات خارجی که از روند کار آب افغانستان حمایت وهمکاری می‌نمایند عبارتند از USAIDیا اداره انکششاف بین‌المللی امریکا، بانک جهانی، اتحادیه اروپا، اداره زراعت وخوراکه سازمان ملل متحد، مؤسسه تخنیکی آلمان GTZ، حمایت مالی وبازساز ی آب کابل وهرات KfW، ادارة کمک‌های بین‌المللی جاپان، دولت هندوستان، دولت ایران، موسسه یونسکو، اداره انکشاف بین‌المللی کانادا، اداره انکشاف بین‌المللی انگلستان، دنمارک، ناروی، موسسه یونسیف، چین، بانک انکشاف اسلامی، سروی جیولوجی ایالات متحده امریکا، و موسسه هبیتات ملل متحد میباشد.
محتویات
- ۱ دوران آب درطبعیت
- ۲ آبیاری مزارع زراعتی در افغانستان
- ۳ آبرسانی وکانالیزاسیون شهری
- ۴ تشکیل آّب در کره زمین
- ۵ آب و منابع آب در افغانستان
- ۶ دریای آمو (جیعون یااوکزس)
- ۷ جدول مقدار تولیدومصارف آب دریای آمو
- ۸ رودخانه هلمند
- ۹ فراه رود
- ۱۰ رودخانه کابل
- ۱۱ رود مرغاب
- ۱۲ هریرود
- ۱۳ چالشها در روند سیاسی تنظیم آب در افغانستان
- ۱۴ ذخایر آب ونقش آن در توسعه زراعت و صنعت در افغانستان
- ۱۵ علل خشکسالی
- ۱۶ راه بیرون رفت از خشکسالی
- ۱۶.۱ اعمار سدآبی
- ۱۶.۲ اعمار ذخیره گاه آبی
- ۱۶.۳ اعمار کانالها
- ۱۶.۴ پروژه‌های بزرگ ذخیره آب در افغانستان
- ۱۶.۴.۱ پروژه انکشافی علیادریای آمو
- ۱۶.۴.۲ پروژه برق آبی باغدره
- ۱۶.۴.۳ پروژه ذخیره آبی بند کمال خان
- ۱۶.۴.۴ بند سلطان
- ۱۶.۴.۵ پروژه سلما
- ۱۶.۴.۶ پروژه کانال مروارید
- ۱۶.۴.۷ پروژه ذخیره آب و تولید برق بخش آباد
- ۱۶.۵ باران مصنوعی
- ۱۶.۶ روش آبیاری مدرن
- ۱۶.۷ حفظ جنگلات وغرس درختان
- ۱۷ جستارهای وابسته
- ۱۸ پی‌نوشت‌ها
- ۱۹ منابع
- ۲۰ پیوند به بیرون
دوران آب درطبعیت
در مراحل اول تمام کره زمین را آب پوشانیده بود پس از میلونها سال فرو رفته گی‌ها در زمین بمیان آمده و خشکه پیدا شد. سپس جریان آب غرض فروریختن به نقاط پائینتر برای خود مجراها پیدا نمود که تااکنون ادامه دارد. تسلسل طبیعی اب یا (هایدرولوژی سیستم) طوری است در زمستان آ بها تبخیر ننموده به آبهای تحت‌الارضی ذخیره میشود در موقع گرما حدودی دوباره به فضابعداً توسط باد از یک محل به محل دیگر منتقل وسپس به باران تبدیل میشود. خاک بمثابه اسفنج است که مقدار آب زیاد را جذب می‌کند. زمین و ابحار محل فلتروتقطیر آبهای کثیف میباشد پس از جذب همه مکروبها ومواد مضره آب فلتر شده را دوباره به فضا واز فضا به زمین می‌ریزاند. درافغانستان بیشترین آب در زراعت بمصرف میرسد. در موسم گرما هفتاد الی هشتاد فیصد آب که برای زراعت بمصرف میرسد به فضا می‌رود. تبخیرآب از۲۰ درجه سانتی گراد آغاز می‌گردد. یعنی فضا نیز مقدار زیاد آبرا با خود دارد. کشورهای پیشرفته این بخارات آبرا توسط ایود نقره –نمک، کاربن دای اکساید جامد ویا توطه‌های یخ به ابر و باران تبدیل می‌نمایند.
آبیاری مزارع زراعتی در افغانستان
افغانستان یک کشور زراعتی است ۸۰فیصد این ملت به زراعت ومالداری اشتغال دارند. زراعت بدون آب ناممکن است. کشت نباتات درین کشور بشکل للمی و آبی میباشد. زیاده کشت للم درصفحات شمال افغانستان صورت می‌گیرد. زمینهای جلال آباد و لغمان چون آب فراوان دارند سال ۳ حاصل می‌دهند. در قسمتهای غربی وشمال از ولایت کندز الی بادغیس حدود یک میلون هکتار زمین مزروعی در کنار دریای آمو و مرغاب قرار دارد ولی به نسبت عدم ورود تکنالوجی اب این زمینها بشکل دشت ولامزروع باقی‌مانده‌است اهالی این ولایتها از زمینها بشکل للمی استفاده می‌نمایند. افغانستان دارای ۷۵ بیلون متر مکعب آب سالانه می باشد ولی حدود ۲۵ فیصد یعنی ۲۰ میلیارد آن استفاده نموده متباقی ۷۵ فیصد آن به کشورهای همجوار می‌ریزد. در تاریخ اففانستان زراعت پیشرفته وحفر جویبارها در زمان کوشانیان غزنویان باختران تیموریان بابریان و تیمورشاه درانی مروج گردید. سیتم آبیاری در افغانستان توسط وسایل مدرن نبوده بلکه مانند صدها سال قبل توسط جویهای خاکی آبیاری میشود که فیصدی ضایعات خیلی زیاد میباشد. قبلاً پلان بود که در پروژه های بند سرده غزنی سد سلما هرات و سد کجکی هلمند زراعت مدرن را مروج نمایند که پروژه تا فعلاً موفق نگردیده‌است. زیاده زمینهای افغانستان بشکل علفچر مورد استفاده مالداران قرار دارد. دهقانان افغانستان آب کشت مورد ضرورت خودرا از آب باران دریا چشمه‌ها (کاریز) عردو چاه بدست می‌آورند.
اراضی افغانستان از دیدگاه زراعت به ۶ گونه تقسیم شده‌است. - زمینهای مزروعی -زمینهای تحت غرس نهالها- که هردو قسمت۷٫۸میلون هکتار ۱۱٫۹۶ ٪ ساحه خاک را در بر دارد-علفچرها ۳۱ میلون هکتارکه حدود ۴۹ ٪-- جنگلات ۱٫۹ میلون هکتار ۳٪- زمینهای تحت آب وزمینهای غیر مزروعی میباشد. اراضی افغانستان طوریست که هرمنطقه دشت ودره اب هوا مخصوص دارند. مثلاً ولسوالی سروبی که در۳۰ کیلومتری کابل موقیعت دارد در زمستان برف باری نداردولایت قندهار خوست جلال آباد لغمان گرم سیر بوده در زمستان برف باری ندارد. ۱ بر۶حصه خاک رادشت تشکیل داده‌است که به مساحت ۱۰۸۷۰۴ کیلومترمربع ۱۰،۸۷۰میلون هکتارمی‌شود. بالاتر از ۸۰ فیصد منبع آبی افغانستان را کوهای هندوکش تشکیل می‌دهد. درمجموع ۷٫۸ میلون هکتار ساحه قابل کشت میباشد. ازجمله ۳٫۳ میلون هکتار (۱۸۱٫۵میلون جریب) آبی ۴٫۵ میلون هکتار(۲۲٫۵میلون جریب) للمی و یابارانی وجود دارد. ازجمله ۴ میلیون هکتار تحت کشت میباشد. در سال ۲۰۱۰ حدود ۳،۱ میلون هکتار تحت زرع علوفه جات و از جمله ۲ میلیون هکتار تحت زرع گندم قرار داشت. زمینهای سیر آب حدود ۱٫۸ میلون هکتار را دربر دارد. در ۱،۴۴ میلون هکتار به نسبت آب کافی دوبار کشت میشود[۴] طور طبیعی به جز چند نبات محدود همه نباتات درین خاک می‌رویند. دراکثر نقاط شمال جنوب وجنوب شرقی افغانستان حرارت در تابستان به ۴۵ درجه می‌کشاند. زیاد ترین آب درین مناطق بمصرف میرسد سطح تبخیردرین مناطق زیاد بوده در معیاد ۳-۶ روز زمین دوباره خشک میشود. حرارت زمین الی ۲۰ درجه بیشرازحرارت هوا میباشد. خشک سالی درهمین مناطق بروز می‌کند.[۵]
آبرسانی وکانالیزاسیون شهری
آبرسانی کلتور است که سالها قبل درمیان جوامع بشری افغانستان وجود داشته‌است. مردم از سه منبع یعنی جویها چاه‌ها و چشمه آب می‌نوشیدن. دربعضی محلات بخصوص در شمال افغانستان مردم آب آشامیدنی حویشرا در حوضهای سرباز ذخیره می‌نمودند. دربعضی محلات مردم زیر تپه و کوه را حفر نموده در آنجا برف زمستان را جمع می‌نمودند. در تمام سال ازین آب استفاده می‌نمودند. همه اینگونه آبها عاری از خطر نبوده در بعضی مواقع امراض چون کلرا لشمانیا وملاریا باعث خطر جدی باشندگان همان محل می‌گردید. تا فعلاً مردم دهات بنا بر عدم دانائی کافی عقیده دارند آب روان که هفت ملاق زد آب پاک است. بنیاد رسانیدن آب صحی در شهر کابل توسط عبدالرحمن خان آغاز گردید. برای اولین بارآب صحی در درمانگاه ابن سینا تهیه گردید. سپس درزمان شاه امان‌الله کار انتقال آّب آشامیدنی مردم کابل از حوض طبعی کوه پغمان به اکمال رسید. نلهای آب در چندین نقطه شهر غرض استفاده مردم نصب گردید. در زمان ظاهر شاه اولین فابریکه کوچک تصفیه آب درشهر کابل نصب وبه شهریان کابل حدود چهار ساعت آب میرسانید به همین ترتیب پروژه آبرسانی در ولایات هرات مزارشریف جلال آباد آغاز گردید. ریاست آبرسانی در اکثر مدارس ولایات وولسوالی‌ها نصب پمپ دستی یا بمبه رانمود. دربعضی پروژه‌ها که روسها وامریکایها کار می‌نمودند توانستن توزیع ۲۴ ساعته آب آشامیدنی را مهیا کنند این پروژه‌ها مانند مکرویان اول، دوم سوم وچهارم، پروژه تفحصات مزارشریف و پروژه فارم غازی آباد پروژه فارم سمرخیل پروژه وادی لشکرگاه پروژ مالداری هرات وغیره بودند. تسلسل توزیع آب اشامیدنی به نسبت جنگهای داخلی الی امروز قطع گردید. پس از سال ۲۰۰۲ دوباره پروژه‌های آبرسانی توسط ایالات متحده امریکا آلمان وسایر کشورها از طریق چند مراجع به خصوص ریاست آبرسانی و وزارت انکشاف دهات وزارت شهر سازی تحت کار گرفته شد. طبق راپور یونیسف[۶] الی اکنون ۱۶،۸ملیون افغان یا ۷۰فیصد خاک آّ ب صحی آشامیدنی ندارند. قربانی آب غیر صحی در درجه اول اطفال است فعلاً در افغانستان از هر چها طفل یکی آن می‌میرد[۷]. درسال ۵۰۰۰۰ طفل بالاثر مرض اسهال که ناشی از آب غیر صحی است می‌می‌میرند. فعلاً اداره بانک انکشاف جهانی اداره آغا خان, UNHCR,DACAAR, USAID, واز کشور آلمان کمپنی ,GTZ,INVENT, KFW در پروژه آبرسانی همکاری می‌نمایند.
دراین اواخر بانک جهانی خواست تا دولت افغانستان از تجربه آبرسانی وفاضلاب کشور هند وبرازیل استفاده بعمل آورند. این سازمان تلاش دارد تا افغانستان از آبهای سطحی خویش در صنعت و آشامیدن استفاده نمایند. بدین منظور قرارداد بین هند و افغانستان به امضا رسید. میزان سرمایه شرکت آب و فاضلاب افغانستان یک میلیارد و ۵۹۰میلیون افغانی ویا سه میلیون و ۴۰۰هزار دلار اعلام شد. در این نشست اعلام شد که بانک جهانی و اداره توسعه بین‌المللی آمریکا ۴۱ میلیون دلار برای مدت پنج سال برای توسعه فعالیت‌های آبرسانی در اختیار شرکت آب و فاضلاب افغانستان قرار خواهد داد. هکذا بانک جهانی اعلام کرد که برای بازسازی پروژه‌های سیستم آبیاری بخش کشاورزی در مناطق روستایی افغانستان، مبلغ ۳۳میلیون و ۵۰۰هزار دلار کمک اختصاص داده‌است. این مبلغ در احیا و بازسازی ۹۳پروژه کوچک و بزرگ، توسعه تاسیسات هواشناسی آب در ۳۰ایستگاه و شش دستگاه آزمایشگاه اندازه‌گیری گل و لای هزینه خواهد شد. این نهاد مالی هفت سال قبل، ۴۰میلیون دلار برای بازسازی پروژه‌های اضطراری آبیاری در کابل، جلال آباد، قندهار، هرات، کندوز، هرات و مزار شریف اختصاص داده بود که از آن زمان تاکنون این کمک‌ها به ۵۳میلیون دلار رسیده‌است. سیستم آبیاری بخش کشاورزی کشور در سه دهه گذشته به علت دلایل متعدد آسیب زیادی دیده‌است. در حال حاضر بیش از یک میلیون هکتار زمین نیاز به بازسازی و احیای سیستم آبیاری دارد. طوری که ۱۲درصد زمینها قابل کشت است و ۸۵درصد آن نیاز به آبیاری دارد فعلاً ۲۵درصد سیستم آبیاری افغانستان فعال است.
طبق اظهارات شرکت آبرسانی افغانستان تنها دو میلیون نفوس در سراسر کشور دسترسی به آب آشامیدنی صحـــی دارند. حال آنکـــه نیاز مندی مردم به آب درسطح کشور، ۳۰۰ هزار مترمکعب در ۲۴ ساعت بوده و سالانـــه ۹۳۶٫۶۸ میلیون متر مکعب آب مورد ضرورت مـــردم میباشد. به گفته رئیس شرکت آبرسانی افغانستان همین اکنون در سراسر کشور ۵۵ مخزن آب زیر زمینی و ۵۶ مخزن آب ارتفاعی وجود دارد که حجم مخازن به ۶۲۳۵۱ متر مکعب میرسد. مقدار پمپ شدن روزانه آب در کشور به ۹۷۵۳۴ متر مکعب آب تولید شده و ۱۵۷۶ نلهای آب عامه‌است کـــــه مردم از آن استفاده می‌کنند. این در حالیست کـه در سطح کشور ۱۲۴ میلیون مترمکعب آبهای شیرین موجود است. تولید آب در افغانستان توسط مراجع رسمی وشخصی ۱۴۰هزار مترمکعب میباشد. تا فعلاً درسطح کشور ۴۵۶۶۶ عدد بمبه دستی نصب گردیده‌است. شهر کابل که دارای چهار میلون نفوس دارد دارای مجموعی ۳۴هزارمتر مکعب آب تولیدات دارد که همه آب تحت‌العرضی است. شهر کابل دریک سال توانای ۴۴ میلون متر مکعب را دارد که این آب ناکافی بوده از چاههای اطراف کابل استفاده بعمل می‌آید. آب شهر کابل از۴۲ حلقه چاه عمیق، دو کاریز وسه پروژه بزرگ در سه نقطه شهرکابل بدست می‌آید. شهر کابل دارای ۳۰تا ۳۵هزار چاه خود سر دارند. مردم روزانه حد اقل ۳۵۰۰ مترمکعب آبرا استخراج می‌نمایند. تمامی پروژه هاو بلند منزل‌های شخصی از خود چاه عمیق دارند به همین ترتیب فاقد کانالیزاسیون. در کنارهر تعمیر چاه فاضلاب نیز حفر گردیده‌است.
طبق اظهارات نجیب اله پتان رئیس عمومی آبرسانی وکانالیزاسیون از سال ۲۰۰۲ به اینسو مطالعات تخنیکــی ۳۴ ولایت افغانستان را توسط متخصیصین بــــانک جهانـــی، کشور جرمنــی و USAID انجام داده شده‌است. طبق همین مطالعات پلان سرمایه گذاری طی سه مرحلـــه یعنی کوتاه مدت، میان مدت و دراز مدت ترتیب شده‌است که فعلاً پلان مرحله کوتاه مدت در حال تطبق قرار دار. اکنون در ۱۷ شهر، شبکه‌های خدمــــات آبـــرسانـــــی فعالیت دارد. درمجموع از۶٫۶ میلیون نفـــوس شهری نشینان به دو میلیون نفوس خدمات آبرسانی را مهیا گردیده‌است. مرحله (کوتاه مـــدت) با تمویل مشترک بانک جهانــــی و وکشور آلمان به هزینه ۵۰ میلیون دالراز ۲۰۰۷ شروع گردیده در اخیر دسامبر۲۰۱۰ به پایه اکمال رسید.۳۰ میلیون دالر سرمــایـــه گذاری در ۱۴ مرکز ولایات به کمک بانک جهانی رویدست است.
تشکیل آّب در کره زمین
قبل از سال ۱۳۸۰ تصور می‌شد که این ماده در زمین بالاثر عملیه autogasing گازات آتشفشان تولید شده‌است. ولی درسالهای پس از ۱۳۸۰ یک پارچه بزرگ از یخ از نزدیک زمین گذشت کمپنی ناسا توته ازین یخ را که با خاک مخلوط بود به زمین آورد پس از تحقیقات چند واضع گردید که آب در اثناع ساختن ستاره گان ساخته میشود. در۲۲ ژوئیه سال ۲۰۱۱ ابر را دریافتن که ۱۴۰ تریلون چند بزرگتر از حجم زمین بود. بناعاً آبی که در زمین است در زمین ساخته نشده بلکه از فضای خارج آمده‌است. زیرا دوبرسه حصه زمین آب است.
کوههای پر برف در ولایت پکتیا افغانستان
آب و منابع آب در افغانستان
مهمترین منابع آبی افغانستان عبارتند از
- آبهای چاه چشمه‌ها
- آبهای بارندگی از قبیل باران برف ژاله وغیره
- آبهای سطحی جویها، دریاچه‌ها، دریاها
- بندها و حوضهای طبیعی و مصنوعی
- یخچالهای کوهاو قلل‌ها
- بخارات اتمسفیر
عمده ترین کوه که دارای قلل‌های مملو از برف و یخچالها میباشد کوه هندوکش وشاخهای کوچک اومی‌باشد این کوه تقریباً بالا تر از ۷۵ فیصد خاک افغانستان را پوشانیده‌است. مجموعاً کوهای هندوکش دارای طول ۹۹۶ کیلو متر میباشد. تاحدود۶۰۰ کیلو متر را بنام هندوکش متباقی را بنامهای دیگرمی نامند شاخهای هندوکش عبارتند از کوه بابا با مسافت ۲۰۰ کیلومتر سیاه کوه۶۲۸ کیلو متر کوه پغمان کوه سلیمان سفید کوه یا سپین غر فیروز کوه ۳۵۲کیلومتر تیر بند ترکستان پاراپامیزاد وغیره میباشد. عرض هندوکش متفاوت اند عموماً عرض این کوه ۱۰۰ الی ۲۴۰ کیلومترمی‌باشد. ارتفاع اوسط این کوه ۴۵۰۰ متر از سطح بحر میباشد. اوسط بارندگی درین مناطق از ۲۵۰ الی ۴۵۰ ملی متر درسال است. بارندگی در کوهای پامیر الی هزار ملی متردرسال میباشد. اکثر قلل هندوکش شرقی دارای یخچالهای دایمی میبا شد هندوکش مرکزی مانند سالنگ‌ها یکاولنک دره صوف بامیان هزاره جات و چغچران مدت شش ماه پر از برف می‌باشند. در وادی، دامنه‌های کوها وتپه‌ها اطراف هندوکش کوهای پغمان وبابا سرخ پارسا، دره جات بهسود، سوخته وادی، میر سبز، ناهور، مالستان، دایه فولاد، ارزگان، غاب، دایکندی، ایماقستان و نواحی شرق و جنوب هندوکش مناطق استالف، گل دره، شکر دره، پغمان، جلگه میدان، جلریز، بیک سمند، دیمرداد، خوات، تورمی، قیاق گل بوری، تورکان، ککرک، شاکی، زرسنگ، قره باغ، زرد آلو، تمکی، رسنه، سنگ ماشه، دی چوپان، خاک افغان، وادی ارغنداب و گیزاب منبع بزرگ چشمه‌ها میباشد. ساحات کوه بابا مملو از تپه‌های خاکی است که این تپه‌ها در زمستان آبرا ذخیره نموده در تابستان منبع چشمه‌ها میباشد. تغیر ارتفاعات در ساختن بندهای برق، بندهای آبی زراعتی، حوضهای آبی هموار درکنار دریا غرض تربیه ماهی و مرغابی وغیره ساختمانهای زراعتی این کشور را کمک می‌کند. سطح ارتفاع شهر جلال آباد دارای ۴۵۰متر در حالیکه در بدخشان سطح ارتفاع بالا تر از ۲۸۰۰ متر بطور اوسط میرسد. زیاده ترین نقاط پر آب و شاداب را قسمت شمال شرقی افغانستان مانند کنر هار نورستان دره‌های پنجشیر بدخشان وتخار تشکیل می‌دهد.
قسمتهای مرکزی کوهای هندوکش وکوه بابا که ولایتهای پروان میدان بامیان دایکندی چخچران پل خمری چهارکنت شولگر سرپل را احتوانموده‌است منبع بزرگ آبی کشور به حساب می‌آید. ۸۰ فیصد منبع آبی کشوررا کوهای هندوکش تشکیل می‌دهد. که ازین مناطق دریاها سر چمشه گرفته پس از عبور چندین ولایات به کشورهای همسایه می‌ریزد. متأسفانه افغانستان بالا ثر مصروف بودن جنگهای چندین دهه نتوانسته معضلات این آبریزی را روی اوراق بیاورد. کشورهای همجوار غرض استفاده این آبها پروژه‌های بزرگ را اعمار نموده‌است. در آینده در صورت ادعا افغانستان احتمال بروز مشکلات زیادی را در بر خواهد داشت. که یکی از عوامل نا امنی افغانستان درهمین راز نهفته‌است. گفته میشود که بزودی انرژی تیل حاک به پایان می‌انجامد وآب می‌ماند تمام انرژی برای کشورها، جنگ سوم بالای معضله تقسیم آب آغاز خواهد. شد فعلاً افغانستان پنج کشور را آب می‌دهد یعنی حدود ۵۰میلیارد لیتر آب به ارزش ۵۰ میلیارد دالر رایگان به کشورهای همسایه داده میشود. درحالیکه پاکستان بندر کراچی را بالای مالتجاره افغانستان از مدت ۳۰ سال به اینطرف مسدود نموده‌است که صد فیصد خلاف موازین ومقررات بین‌المللی در مورد کشورهای محاط به خشکه میباشد. افغانستان نظر به ظرفیت آبی خود وتوپو گرافی ناهموار که دارد در آینده‌ها اولین کشور تولید برق خواهد بود. در نواحی تنگی ابریشم و پلچرخی امکان ذخیره نمودن میلونها مترمکعب آب وجود دارد. با بند نمودن تنگی ابریشم چندین سد برقی میتوان اعمار نمود. زیرا ارتفاع سروبی وکابل ۱۰۰۰ متر فرق دارد. افغانستان دارای چندین صد دریاچه و بیشر از ۲۵ دریا بزرگ میباشد مهمترین دریاهای که از کنار دشتهای پهن آور می‌گذرد عبارتند از رودآمو، رودهلمند، رودکابل، دریای اندراب یا قندز، هریرودو رودمرغاب میباشد.
دریای آمو (جیعون یااوکزس)
این دریا از کوهای پامیر افغانستان و تاجیکستان شروع می‌گردد و از شمال شرق رو به جنوب غرب جریان پیدا می‌کند، در قسمت پنچ سرعت این دریا خیلی تند و با شتاب می‌گردد. در قسمت شمال شرقی بدخشان دریای آمو یک چرخ مثلثی زده بازهم به مسیر خود ادامه می‌دهد. در قلعه زال با دریای پنج تاجکستان یکجا میشود. پس از طی مسافت ۲۴۰۰ کیلومتر به دریای اورال می‌ریزد. کوهای پامیر دارای بارندگی ۱۰۰۰ ملی متر دریک سال بوده به همین دلیل این دریای بزرگ را بجریان انداخته‌است. این دریا بطول ۱۱۲۶ کیلو متر در داخل خاک افغانستان جریان داشته در سرحد ترکمنستان مسیر خودرا بطرف شمال غرب تغیر می‌دهد. این دریا دریک ثانیه ۲۰۰۰ متر مکعب و دریک سال ۲۲میلیارد آبرا انتقال می‌دهد. درکنار این دریا دشتهای لامزروع وکم ارتفاع به اندازه یک میلون هکتار (ده میلون جریب) قرار دارد. که با مصرف کم می‌تواند زیاده قسمت این دشتها را سیراب نمود.
عرض دریا در بسیاری از جاها بیشتر ازیک کیلومتر است. قسمت کم عرض آن در نواحی حیرتان واقع شده‌است. از لحاظ قانونی افغانستان از اینکه منشع این دریا است حق استفاده بیشتر را دارد. برخلاف ازبکستان ۶۰ فیصد ازین آب استفاده می‌نمایدوهم از طلا که این رود سالانه دارد. در صورت احداث پروژه‌ها در افغانستان با مشکلات وممانعت‌های زیادی روبرو خواهد بود. این دریا در مرز دوکشور قرار دارد وبنام آبهای بین‌المللی یاد میشود دارای قانون خاص است. بمنظور بیداری کشورها در حفظ ذخیره وتقسیم آب کنفرانس تحت نام آب برای حیات بتاریخ ۱۸الی ۲۰ جوزای سال ۱۳۸۹ در شهر دوشنبه بشرکت هفتاد کشور و دهها سازمان بین‌المللی منطقه تشکیل گردید. درین کنفرانس امام علی رحمان اوف رئیس جمهور تاجکستان وضعیت موجود آب شیرین در جهان، تغیر اقلیم – گرم شدن کره زمین، ذوب شدن یخچالها - اداره نا درست آب وضعیت آبهای سرحدی رامورد بررسی قرار داد بطور غیر مستقیم ازبکستان را مورد انتقاد قرار داد.
جدول مقدار تولیدومصارف آب دریای آمو
|
نام کشور |
سهم گیری درآب آمو بتناسب سال\کیلو متر مکعب |
سهم که کشورها باید مستفید شوند به فیصد |
آبیاری اراضی به میلون هکتار |
تخصیص آب |
فیصدی کل که استفاده میشود |
|
|
۲۴** |
۳۰٪ |
۱،۲ |
۰ |
۰ |
||
|
۴۹ |
٪ ۶۱ |
۰،۵ |
۹،۵ |
۱۵،۴ |
||
|
۴،۸ |
٪ ۶ |
۲،۳ |
۲۹،۶ |
۴۸،۲ |
||
|
۰،۸۲ |
٪ ۱ |
۱،۷ |
۲۲ |
۸، ۳۵ |
||
|
۱،۶ |
٪ ۲ |
۱،۰ |
۴،۰ |
۶، ۰ |
||
|
مجموعه کل |
۸۰،۲۲ |
٪ ۱۰۰ |
۸، ۵ |
۵، ۶۱ |
٪ ۱۰۰ |
رودخانه هلمند
دومین رودخانه پراهمیت رود هلمند است که از سنگلاخ یا ۸۰ کیلومتری غرب کابل سرچشمه گرفته و از شمال به جنوب غرب کوهستانات هزاره جات را پشت سر گذاشته در گرشک داخل ریگستانها دشت مارگو میشود. بعداً بطرف سیستان جریان نموده. به تالاب بین المللی هامون در منطقه سیستان ایران می‌ریزد.طول این رودخانه ۸۳۵ کیلومتر است. گرچه طول این رودخانه تا کول سیستان به ۱۱۵۰ کیلومتر میرسد و به واسطه گرمای زیاد و ریگستانی بودن مسیر، بیشتر در راه گم میشود. با آنهمه آب این رودخانه هیچ وقت خشک نمی‌شود و جریان آن در سرچشمه خیلی تند و در انتها که به سیستان میرسد خیلی کنداست. در مسیر این رود سد کجکی باظرفیت ۶۷۰میلون متر مکعب اعمار گردیده‌است. درسال ۲۰۱۱ کار بند کمال خان نیز درمسیر این دریا آغاز گردیده‌است. این بند درزمان داود خان سروی و به ارزش ۳۳ میلیون دالر با حکومت چکسلواکی قرارداد گردیده بود که دراین ۳۲ سال کار آن متوقف بود. رودخانه هلمند در مجموع ۳۸۶۰۰۰کیلومتر مربع را می‌تواند آبریزی کند.و اگر از این آب درست استفاده شود میتوان تمام زمینهای اطراف این رودخانه را زیر کشت محصولات زراعی برد و باقیمانده آن را که بسیار زیاد است به کشور ایران بفرستیم تا هم تالاب بین المللی هامون که بیشتر آن درخاک افغانستان است آب گیری شود ومازاد آن از ایران به سمت پاکستان هدایت شود. فعلاً کشور ایران با باقیمانده بسیار کم این آب برای کشاورزی در منطقه سیستان استفاده می‌نماید. تولیدات کشاورزی سیستان شامل گندم ،جو،هندوانه، خربزه، و انگور میباشد.
فراه رود
یکی از رودخانه سیراب و پراهمیت افغانستان فرارود است این رودخانه ازبند باین و خاک یارک ولسوالی دولینه سرچشمه گرفته پس از گذشتن از ریگستانهای فراه در تالاب هامون می‌ریزد.. مناطق زیاد در غور، پرچمن و فراه بنام آن مسمی گردیده، ازین رود خانه در زمینهای زراعتی استفاده بعمل می‌آید، اما در جوار این رودخانه زمین زراعتی کم است ولی با استفاده از تکنالوجی و ذخیره آب ولایت فراه که کاملاً دشت است میتوان آبیاری نمود. طول این رودخانه ۵۶۰ کیلو متر است.
رودخانه کابل
این دریا ازمحدوده سنگلاخ سرچشمه گرفته در دره اونی کوه پغمان از رودخانه هلمند جدا میشود سپس جلگه میدان را آبیاری نموده از ولسوالی چهارده، وارد شهر کابل میشود در چهلستون با رودخانه پغمان ودر شینه با رود لوگر ملحق میشود سپس در جلگه سروبی با رودخانه پنجشیر ملحق شده به جلگه جلال آباد می‌ریزد. در اینجا رودکنر هم با اینها ملحق شده از باسول و دکه داخل علاقه آزاد افغان‌ها مهمند می‌گردد. سرانجام به رود سند می‌ریزد این رودخانه دارای طول ۷۰۰ کیلومتر بوده که ۴۶۰ کیلو مترآن در داخل خاک افغانستان جریان دارد. این رودخانه اهمیت استراتیژیکی واقتصادی دارد. جلال آبادو لغمان دارای آفتاب فراوان واقلیم گرم میباشد که برای کشت نباتات ستروس جوار زیتون شالی وسبزی جات خیلی مساعد است. زمینهای این دو ولایت ۳ بار حاصل می‌دهد درصورت تغیر دادن مسیر رودخانه ساختن کانالها این زمینها قسمت زیادی از مشکلات غذائی را مرفوع خواهد نمود. بخصوص مصارف سبزیجات زمستانی شهر کابل از همین دو ولایت بدست می‌آیذ.
رود مرغاب
این رودخانه که معاون آن رودخانه کاشان است ازنقطه اتصال سفید کوه و تیربند ترکستان سرچشمه گرفته به طرف غرب در وادی وسیعی جریان دارد. در نزدیکی بالا مرغاب رود قیصار هم به آن علاوه شده و پس از عبور از علاقه پنجده وآق تپه رود کشک هم به ملحق میشود و سرانجام پس از طی مسافت ۹۶۰ کیلو متر در ریگستان قراقروم ترکمنستان می‌ریزد. این رودخانه از میان چندین کوه گذشته سپس به ارتفاعات هموار می‌ریزد با استفاده از تکنالوجی معاثر امکانات زیاد در ذخیره استحصال برق و مزروعی ساختن اراضی زراعتی مورد استفاده قرار داد.
هریرود
این رودخانه هم از دامنه‌های کوه بابا درمناطق مرکزی کشورسرچشمه می‌گیرد. هریرودمسافت طولانی را درداخل ولایت غور طی نموده وبا عبورازشهر چغچران مرکز آن ولایت وارد ولایت هرات میشود. سرانجام وارد ترکمنستان شده ودر ریگزارهای قره قووم دفن می‌گردد. این رود۱۱۲۴ کیلومترطول داشته و۵۶۰ کیلومترآن درداخل افغانستان جاری است. شصت کیلومتر مرز مشترک میان دوکشورایران و افغانستان راهمین رودخانه تشکیل می‌دهد. سرسبزی ولایت هرات از آب هریرود می‌باشدولی با آنهمه، استفاده چندانی از آب این رودخانه در داخل افغانستان صورت نگرفته واضافه آب آن جذب ریگستانهای کشورهای همسایه می‌گردید. درین اواخر دولت ایران و ترکمنستان ذخیره گاه بزرگ ازین اب غرض آبیاری جلوگیری از سیلاب مناطق دوکشور ساخته‌است
چالشها در روند سیاسی تنظیم آب در افغانستان
با رشد نفوس نا موزون مقدار آبهای آلوده وچرب اذدیاد یافته ظرفیت‌های آبهای شرین پائین می‌آید. در سال ۲۰۱۱ تعداد متولدین ۱۳۴ میلیون و تعداد وفیات ۵۶ میلون بوده‌است. این رشد اکثراً در کشورهای در حال توسعه یا عقب مانده میباشد. در دو طرف افغانستان دو کشور قرار دارد که رشد نفوس آن از ۲ فیصد اضافه‌اند این حتماً بالای کشورهای همسایه تاثیر ناگوار دارد. بخصوص بالای ظرفیت‌های آب. در منطقه آسیای میانه افغانستان یگانه کشور است که ۷۵ ملیار مکعب آب شرین دارد صرف از ۲۰ میلون آن استفاده نموده متباقی به کشورهای همسایه می‌ریزد. درطی ۳۰ سال که افغانستان مصروف جنگ بودکشورهای همسایه از آب دریاهای افغانستان درکشورهای خود پروژه‌های را بنانمودند که برای آنها نیز حیاتی است. این پروژه‌ها طوری بنا شده‌است که اصلاً آبی برای افغانستان باقی نخواهد ماند.
آب دریای کابل در حصه اتک به دریای سند ریخته سر زمین‌هایملتان، علی پور وحیدر آباد را سیر آب وسرسبز می‌سازد. پاکستان کشوری است که نان گندم درآن جا خیلی اساس است و پاکستان پروژه‌های کشت گندم خودرا از همین آب تامین می‌کند. درحالیکه از مدت ۳۰ سال است که پا کستان بندر تجارتی آبی خودرا بالای افغانستان بمنظورهای خیلی ناروامسدود نموده‌است که خلاف موازین کشورهای محاط به خشکه‌است. کشورهای تاجکستان و قرغزستان که مانند افغانستان دارای منابع غنی آب اند نیز معضلات آب با سایر کشورهای آنطرف آمو دارند. ولی انها آب و برق ۲۴ ساعته طور نارمل دارند. آنعده کشورهای آسیای میانه که در حوزه جهیل اورال قرار دارند مهمترین تامین کننده آب شیرین برای این کشورها همین جهیل به شمار می‌رود ۹۰ فیصد اب جهیل اورال از ریختن آبهای رود آمومی باشد. کانال معروف قرا قوم شریان حیاتی آب ترکمنستان میباشد رودخانه آمو به عنوان بزرگترین تامین کننده آب برای این کانال به شمار می‌رود.. ترکمنستان جز اب این کانال دیگر منبع آبی ندارد که تمام ترکمنستان را آبیاری نماید. کانال قراقرم برای حل مشکلات خشکسالی و کم آبی ترکمنستان احداث شده و از جمله بزرگترین پروژه‌های عمرانی داخلی شوروی سابق بشمار می‌رفت. این کانال حجم بسیار زیاد آب رودخانه آمو را در شرق ترکمنستان گرفته و به داخل خاک این کشور جاری می‌سازد. کانال قره قروم دارای ۱۳۰۰ کیلومتر طول بوده و در مسیر شرق به غرب جریان دارد. این کانا ل حدود یک میلیون هکتار زمین کشاورزی را که شامل کشت‌زارهای پنبه میباشد، آبیاری می‌کند. ترکمنستان خشکترین منطقه آسیای میانه‌است کشور تاجیکستان علاوه بر استفاده وسیع در بخش کشاورزی از آب آمو، در نظر دارد که به تعداد ۱۴ نیروگاه برقی را با توان مجموعی چهارهزار میگاوات، بالای رودخانه آمو اعمار کند که بزرگترین آنها نیروگاه دشت جم با ظرفیت تولیدی ۱۵٫۶ میلیارد کیلوات ساعت برق در سال خواهد بود. هزینه این پروژه تقریباً چهار هزار میلیون دلار آمریکایی تخمین شده‌است.
زیاده ترین آب دریای آمو را جمهوری ازبکستان در کشت نباتات بمصرف می‌رساند. دریای آمو دو بار داخل ازبکستان شده در اخیر به جهیل ارال می‌ریزد که کشور قزاقستان از آن نیز استفاده می‌نماید. مزارع شش ولایت ازبکستان از آّب دریای آمو سر سبز است. هکذا ازبکستان سد بزرگ (تورپالانگ) در جنوب ولایت سرخان دریا اعمار نموده‌است. کانال بزرگ بخارا بمنظور آبیاری واستحصال آب استیشن برق نوایی نیز بالای آب این دریا است. وهم از بکستان چندین بند و کانال ازین دریا ساخته‌است. وهم درین اواخر ترکمنستان وایران سد دیگری را در مسیر دریای مرغاب اعمار نموده‌اند که هردو کشور آز آن استفاده می‌نمایند. ولی خواننده محترم با این همه کانالها وسدهای که ساخته شده‌است یکی ازین کشورها نه به افغانستان توجه کرده‌اند نه به حیثیت بین‌المللی. تا حال چندین بارنشست نموده اندولی اصلاً افغانستان را اطلاع ننموده‌اند. در حالیکه مردم این کشور از گرسنگی وبی آبی می‌میرند.
ایران کشور همسایه غربی افغانستان که از دریای هیرمند و هریرود استفاده می‌نماید. دولت ایران طی خشکسالی‌های اخیر بااستفاده از مشوره‌های تخصصی جاپانی‌ها، آب رودخانه هیرمند، رادر گودال‌های که درکنار مرزبا افغانستان اعمار گردیده هدایت نموده و ذخیره می‌نماید. این ذخیره گاه‌های (مصنوعی) درایران بنام چاه های‌نیمه زابل یاد میشود که قبلاً تعداد آنها به سه حلقه می‌رسید و این چاهنیمهها به ظرفیت ۰٫۷ میلیارد متر مکعب برای مصرف آشامیدنی و حقآبه زیست محیطی تالاب بین المللی هامون احداث گردیده بودند اما دولت ایران با احداث چاه‌نیمه چهارمی ظرفیت آنها را به ۱ میلیارد متر مکعب رسانید. برای احداث چاه‌نیمه چهارم درمجاورت چاه‌نیمه‌های قبلی که با میلیونها دلاراحداث شده‌اند مبلغ هشتاد میلیون دلارپول به مصرف رسیده وکار احداث آن دراوایل سال ۱۳۸۳ شمسی به پایان رسید.
طرح احداث خط لوله ۱۹۲ کیلومتری (آب برای شهریک میلیون جمعیتی زاهدان) از پروژه‌های مهم دیگری است که جهت انتقال آب ذخیره شده ازرود هیرمند، در چاهنیمهها به شهرزاهدان درسال ۱۳۸۳ به بهره برداری سپرده شد. قراراست که آب انتقال شده توسط این خط لوله که مقدار آن به ۳۷ میلیون مترمکعب برسد، نیازهای آبی (هشتصدهزارنفر) از ساکنان شهرزاهدان مرکز استان سیستان وبلوچستان رادر سال تامین کند. برای اجرای این پروژه هم مبلغی درحدود ۷۵ میلیون دالر بمصرف رسیده‌است. این در حالی است که به اساس معاهده سال ۱۳۵۱ در مورد تقسیم آب رودخانه هیرمند، جانب ایران حق استفاده از آب هیرمند را به طوری که در حال حاضر جریان دارد، دارا نمی‌باشد. زیرا مطابق به مفاد قرارداد تقسیم آب هیرمند بین دوکشور از مجموع ۱۷۶ متر مکعب فی ثانیه آب هیرمند، حقآبه ایران صرف ۲۶ مترمکعب فی ثانیه که معادل ۸۲۰ میلیون مترمکعب درسال میشود، تعیین گردیده‌است. تامین آب موردنیاز شهرزاهدان با جمعیت تخمیناً یک میلیونی آن از ذخیره‌های آب هیرمند، برخلاف مواد موافقت‌نامه تقسیم آب هیرمند میان ایران وافغانستان است، زیرا درهیچ ماده یا مواد آن افغانستان تعهدی به ایران نسپرده تا آب موردنیاز مرکزاستان سیستان و بلوچستان وبخصوص شهرزاهدان را از رودخانه هیرمند تهیه کند.[۸]
ذخایر آب ونقش آن در توسعه زراعت و صنعت در افغانستان
سیستم آب در حفظ حیات انسانی، زراعت و صنعت نقش عظیم را دارد.
بدین منظور کشورهای پیشرفته غرض تهیه آب بسطح کشور بنابر یک احصائیه خیلی‌ها دقیق
عمل می‌نمایند. بدون احصائیه دقیق نفوس، مقدار زمین، نوع زمین، تعداد فابریکه‌ها،
مقدار تولید آب صحی، مقدار آب مور ضرورت و مصارفات آب نمی‌توان پلان ساخت. آب در
کشورهای پیشرفته مانند تیل ارزش داشته وبه صفت منابع طبیعی حفظ میشود. امروز کشورهای همجوار وکشورهای
عربی نیاز مبرم به آب شرین دارند. قیمت یک مترمکعب آب شرین ۱٫۵ دالر میباشد.
مطابق به فیصله سازمان ملل در مورد آبریزی دریاها در دوکشور یک مقدار آب باید
رایگان داده شود ویک مقدار آن باید به فروش رساند. با اعمار سدها و ذخیره گاهی میتوان
عواید حاصل نمود. مهمترین منبع آبی افغانستان یخچالهای دایمی قلل‌های بلندکوه هندو کش و چشمه‌ها میباشد. بالاتراز ۷۵
فیصد خاک را کوها تشکیل داده‌است. تمامی دریاهای افغانستان ازین کوها منشع می‌گیرد.
از سرازیر شذن این آبها نظر به موقعیت جفرافیای و سرعت آب میتوان گاهی ذخیره
فراوانی را ساخت. تکناولوجی امروز نظر به موقعیت جفرافیای دریا وآب انواع بندها را
اختراح نموده‌است. کشیدن تونلهای آب توسط ماشینهای TBMساختن کاسه‌های بزرگ ابی توسط
انفجارات اتمی ساختن کانالها توسط Vertical cannal drilling machin و تی بی ایم وغیره ماشینهای مدرن که سرعت
کارا خیلی سریع می‌سازد. از این رودها توسعه اراضی زراعتی رانمود واز انرژی
پوتانشیل آن برق استحصال نمود.
واضع است که همه ساله در افغانستان نفوس ازدیاد می‌یابد با ازدیاد نفوس برخلاف
زمینهای زراعتی تحت ساختمان قرار می‌گیرد وآبکیه برای زراعت طبیعی بمصرف می‌رسید
به سایر موارد بمصرف میرسد. این آب پس از استفاده مخلوط با روغنیات و مواد کیماوی
گردیده واپس تبخیر نمی‌کنند رطوبت نسبتی نیز پائین می‌آید. ملت
افغان از قدیم‌الایام زراعت پیشه بودند آبیکه توسط جویها داخل محلات مسکونی می‌گردید
مطابق به نفوس وزمین مورد ضرورت کافی بود. در سه دهه جنگ مردم کشت وکار را رها
کرده مهاجر گردیدند در زمان برگشت نفوس دوچند ازدیاد یافت. لازم بود تا
مقدار منابع آب وزمین زراعتی ازدیاد میافت ولی چنین نشد. بنا بر چندین عوامل تعداد
از زمینها این کشور از کشت باز ماند. در نتیجه کشور از حالت خود کفائی بر آمده
محتاج است تا یک تعداد از محصولات زراعتی و تولیدات محصولات زراعتی را از خارج
وارد کند. پس از سال ۲۰۰۲ که تحولات در افغانستان رونما گردید دولت افغانستان الی
سال ۲۰۰۹ روی عوامل نامعلوم اهمیت زراعت را فراموش نموده بود. ضرورت بود الی خروج
خارجیها در اعمار بندها. ذخیره گاهی کانالها وتوسعه اراضی زراعتی می‌کوشید تا ملت
ما کمافی سالهای قبل از لحاظ خوراک متکی بخود می‌شد. در صورت بهبود زراعت صنعت این
کشور رونق می‌گرفت. فعلاً صرف ۱۲ فیصد زمین این کشور تحت کشت حدود ۴۶ فیصد آن علفچر و۳فیصد آن جنگل است. بالاثر همکاری
دولت آلمان وضع زراعت آبیاری و آبرسانی در ولایت کندز
بهتر گردیده‌است. زیاده زمینهای کندز تحت کشت گندم قرار گرفته‌است.[۹]
با فعال ساختن پروژه‌های آبی میتوان صنعت را رشد داد. صنعت ضرورت به برق زراعت
پیشرفته، راه پخته و سیستم آبرسانی مدرن دارد. تهیه آب غرض صنعت زراعت ومنازل توسط
ساختمانهای زراعتی ذخیره گاه‌های آبی حوضهای مثنوعی کشیدن تونلهای آبی در اعماق
زمین و کوها حفر هزاران چاهای عمیق آبی وغیره اکتفا پذیر خواهد بود. درسال ۲۰۱۱
دولت افغانستان به جهانیان اعلان نمود که افغانستان غرض تنظیم آب خویش مبلغ ۱۲
بیلون دالر ضرورت دارد. مقدار آب سرانه ۲۷۷۸ مترمکعب دریک سال میباشد درحالیکه
۱۴۲۰ متر مکعب آن در دسترس قرار دارد.
حوضه رودخانه های افغانستان
پنج حوزه آبی افغانستان
طبق پیشنهاد وزارت انرژی وآب وسایر مراجع ذی‌ربط افغانستان به پنج حوضه دریای تبدیل گردید که عبارتند از حوضه آمو، حوضه شمال، حوضه مرغاب و هریرود، حوضه هلمند و حوزه رود کابل میباشد. این پیشنهاد توسط رئیس جمهور افغانستان شش وزیران و رئیس اداره محیط زیست منظور گردید. یکتعداد از سازمانها وبانکهای که در حصه اعمار و احیا پنج حوزه همکاری نموده‌اند از قبیل بانک جهانی مبلغ ۷۵ میلون دالر در تمام ۵ حوزه. بانک آسیایی اداره(JFPR)مبلغ ۱۵ میلون دالر غرض احیا وترمیم دریای شمال. اداره (JFPR) جاپان مبلغ ۱۰ میلون دالر را غرض احیا دریای بلخ. اتحادیه اروپا مبلغ ۱۵ میلون دالر غرض اعمار پروژه هابالای دریای کندز. کشور کانادا و دوبی ADB مبلغ ۹۰ میلون دالر غرض احیا واعمار در دریای مرغاب و هری رود. ادارهEC در بخش دریای آمو کمک نموده‌اند که ملت افغان ازین‌ها تشکر می‌نماید.[۱۰]
جدول پنج حوضه آبی افغانستان
|
اسم رود |
الگو |
رودهای که با این رودخانه ملحق میشود |
اراض تحت پوشش به کیلو متر مربع |
ظرفیت رودخانه به بیلون متر مکعب |
کشور منبع |
به کشور که می‌ریزد |
|
|
۹۱٫۵ |
۲۲ |
|||||
|
رود شمال |
|
[شرین تگاب سرپل بلخ ] |
۷۱،۷ |
۱٫۸۸ |
|||
|
۲۶۴۹ |
۹،۳۰ |
|||||
|
دریای غربی |
 |
خاش رود ادرسکن فراه رود هریرودمرغاب کشک گلران وغیره |
۷۸،۴ |
۳،۰۶ |
|||
 |
میدان کابل لهوگر شتل غوربند پنجشیر علی شنگ علی نگار لغمان جلال آباد |
۷۷،۷ |
۲۰،۷۶ |
پاکستان |
|||
|
مجموعه |
۳۳رودخانه بزرگ |
۲۹۶۸،۳ |
۵۷ |
علل خشکسالی
خشکسالی کشاورزی (Agricultural drought): جنبه‌های مختلف خشکسالی اقلیمی و یا خشکسالی هیدرولوژیکی را به تاثیرات کشاورزی پیوند می‌دهد. مفهوم این خشک سالی کمبود بارندگی، تفاوت تبخیر و تعرق واقعی با تبخیر و تعرق پتانسیل، کمبود رطوبت خاک، میزان محیط سبز، غلظت گازات درجه حرارت، سطح آبهای زیر زمینی و یا مخازن میباشد. آب مورد نیاز گیاهان بستگی تام به شرایط غالب اقلیمی منطقه، خصوصیات بیولوژیکی گیاه مورد نظر، مرحله رشد و خصوصیات فیزیکی و بیولوژیکی خاک دارد. گفته می‌توانیم خشکسالی کشاورزی عبارتند از کمبود میزان آب مورد نیاز گیاهان مختلف در دوره‌های مختلف رشد از حالت بذر تا بلوغ میباشد. کمبود رطوبت خاک سطحی در هنگام جوانه زنی مرحله تولید گل و تکمیل نمودن ضروریات داخل تخم خیلی‌ها پر اهمیت است. زیرا اگر در مرحله جوانی زدن آب نباشد نبات نمی‌روید در مرحله گل اگر آب نرسد تخم پوچ ومیان تهی می‌آید در مرحله ساقه زنی اگر آّب نرسد ساقه ضعیف یا چپه میشود یا مورد حمله آفات قرار می‌گیرد. یکی از بزرگترین علت خشکسالی اب وهوای گرم است. درهر نقطه دنیا که گرمی است بارندگی کم است هرقدر هوا سرد شود مقداربارندگی ازدیاد میابد. در آن محلات که درجه حرارت کم وزیاد میشود بارندگی متعلق به این حرارت دارد.
منبع و منشع که از ان بخارات آب برمی خیزد خیلی‌ها مهمتر ازهمه‌است که با چه غلظت وفشاربخارات می‌اید با تغیرات فشار دریک محیط باد پیدا میشود وباد خود منبع سرد کننده هوا است. با سرد شدن هوا باران می‌ریزد. در افغانستان جبهه بخارات گرم از بحر هند و جبهه بخارات سرد از سایبریا باعث بارشها می‌گردد. بارشها دونوع اند قاره ئی و منطقه ئی. بارشهای بین القاره زیاده در چهار فصل ارتباط دارد ولی منطقوی مربوط به بخارات آب وسردی منطقه‌است. مثلاً جنگلات غلو باعث ریزش باران میشود. نرسیدن جبهات دریک منطقه باعث نباریدن بارش نیز می‌گردد. خشک سالی می‌تواند یکساله ویا چندین ساله باشد. ولی دایمی نیست.[۱۲]
راه بیرون رفت از خشکسالی
خشک سالی یک عمل طبعی است کسی نمی‌تواند جلواین پدیده را گیرد. فقد یک وسیله خیلی‌ها کمک می‌کند آنهم غرس درختان درمنطقه میباشد. از اینکه یکی از خصوصیات انسانها مبارزه با طبعیت نیز است لازم است از طریق دیگر مبارزه با خشک سالی صورت گیرد. هدف این مبارزه چگونه به مناطق که خشک سالی رخ دهد از طریق دیگر آب رساند تا کشت صورت گیرد و حاصل دهد.
اعمار سدآبی
سدعبارت ار مانع جریان آب است که درنتیجه ارتفاع آبرا بلند برده و در آن مقدارآبراذخیره نماید از سد میتوان برق استحصال نموداز آب آن در اراضی زراعتی استفاده نمود. تربیه ماهی و طیور نمود. علاوه براین سد آبی می‌تواند تفرجگاه باشد. تغیرات در محیط آب وهوا می‌آورد. مقوی اقتصاد است. بهترین سد آنست که بتواند آب زیادی را ذخیره کنداگر درمیان کوه یک کاسه بزرگ هموار خاکی باشد وسپس باز کوه دوم شروع شود میتوان بند ساخت یعنی برای هر توپوگرافی نوع مخصوص سدساخته میشود. ولی باید یاد آوری نمایم تکنالوجی امروز به سطح رسیده‌است از آبهای جریان داراستحصال برق را می‌نمایند. ساختن سد در آبهای جریان دار [درنشیب بین دوکوه]نوع مخصوص ساختمان را در خود دارد که اب زیاد درآن باید ذخیره نشود. ازسرعت آب برق استحصال می‌گردد. در هر سد سرعت آب باید صفر گرددبعداً از انرژی پوتانشیل یا از انرژی افتادن آب برق حاصل می‌گردد. دربین دوکوه‌های که آب دارای سرعت تیز ودارای سنگریزه وسنگها خیلی خطر ناک است نباید سد ساخت در صورت ساختن روزی نه تنهاشهرها بلکه مملکتهارا خراب خواهد کرد. درمیان تپه‌های پرعلف میوان بند ساخت. سدهارا از کانکریت، سنگ، خاک، چوب ولاستک می‌سازند. سدهای کانکریتی. به اشکال وزنی، میان خالی، میان پر، منعنی، مایل وپایه دار ساخته میشود. افغانستان مطابق به ماستر پلان برق، دارای (۲۴۰۰۰) میگاوات پوتانسیل بوده از جمله ۲۳۰۰۰ ان آبی متباقی از ذغال سنگ گاز ونفت میباشد. افغانستان دارای ۱۱ سد برقی میباشد ۳۰ سال قبل ازین سدها۴۵۴ بیلون کیلووات برق درساعت تولید می‌گردید. فعلاً حدود ۲۸۰-۳۰۰ میگاوات برق تولید می‌کند و۵۰۰ ان وارداتی است.
انواع سدها بر اساس ساختمان
سدهای قوسی یا منعنی:معمول ترین سدها درجهان به شکل قوسی
درمیان تنگه‌های کوه اعمار می‌گردد که نیروهای وارده بر سد توسط یک بدنه منعنی شکل
به دوکنار یعنی سنگ وزمین منتقل می‌گردد. این صدهااز کانکریت وآهن ساخته میشود.
عرض این سد مربوط به این است که چه مقدار فشار بالای سدواردمی‌گردد. در بعضی آلات
درقسمت عقبی پایه‌های مخروطی از کانکریت را نیز وصل می‌نمایند.
سدهای خاکی: این مودل سد از خاک کلی یا خاک رس ساخته میشود. تا در برابر فشار وارده از خودمقاومت
نشان دهند. خاک رس طبیعتاً درکنار وقسمت تحتانی تقریباً تمامی جوی ودریاها وجود
دارد مانع نفوذ آب در کنار و تحت میشود. بدین منظور ازین خاک در سدها نیز استفاده
می‌نمایند.
سدهای سنگریزه‌ای: مشابعت به سدهای خاکی دارد. ولی باین تفاوت که به عوض
خاک دانه‌های سنگ خورد را می‌اندازند وهم ابعاد دانه‌های صورت سنگ به مراتب درشت
تر میباشد. سدهای وزنی: که وزن بدنه سد تعادل آن را در مقابل مجموعه نیروهای
وارده حفظ می‌نماید.
سدهای پایه داره: درین نوع سد فشار وارده بر سد توسط غلاف ویا پوست به پایه‌ها
و ازپایه‌ها به زمین انتقال می‌یابد.
سدهای چوبی: این سدها از چوبهای سخت ومقاوم ساخته میشود. شکل سدهای چوبی
مانند سدهای فولادی از یک قالب چوبی ساخته می‌شوند. و هم در معیار کوچک از چندین
صفحه ساخته میشود مقدار زیادی از چوب در زمین داخل گردیده وفشار وارده را به زمین
انتقال می‌دهند.
سدهای فولادی: که از یک قالب فولادی و یک صفحة فولادی ساخته میشود وانرا
درجریان آب منتاژ می‌نمایند. در افغانستان در معیار کوچک ازین سد خیلی وافر دیده
میشود بنام سربند می‌گویند. این سد متحرک و غیر متحرک ساخته میشود. این نوع سد
درمعیار کوچک زیاده ساخته میشود.
اعمار ذخیره گاه آبی
ذخایر غرض کشاورزی
- 1. ذخایر بزرگ
در جهان امروز علاوه برسد بعض از ذخیره گاه‌ها مخصوص غرض کشاورزی میباشد که دارای انرژی پتانسیل الکتریکی نمی‌باشند. درافغانستان در میان کوها و دشتها کاسه‌ها، چاه‌هاو حوضهای طبیعی بزرگ آب وجود دارد که تعداد آن قلیل است. اب حوضهای کوهی از جمع شدن برفها وبارش و حوضهای هموار از بارش سال و از آبهای زیر زمینی میباشد. میتوان تعداد این نوع را چندین برابر ساخت بخصوص در دشتها و سطوع هموار.
- 2. ذخایر کوچک
در جهان امروز انوع مختلف ذخیره گاه‌های آب ازآهن کانکریت و لاستیک به حجم کوچک وبزرگ ساخته میشود. میتوان آب بارندگی سال را در آن ذخیره نمود. یکنوع ذخیره گا کوچک آن طوریست که در ارتفاع بلند یک نقطه بزرگ مدور را پلاستک کاری می‌کنند واب بارندگی از پلاستیکها راساً داخل کاسه بزرگ ذخیروی میشود. یا در یک خریطه بزرگ پلاستیک که طول آن تا دوصد متر کم یا اضافه‌است اب بارندگی را ذخیره می‌کنند. ویا چندین ذخیره گاه بزرگ از آهن ویا لاستیک غرض حفظ متقدم می‌سازندوآب آنرا ازیک نقطه دیگر انتقال می‌دهند
اعمار کانالها
یکی از وسیله مبازه علیه خشک سالی استفاده از کانالها است. آب
کانال هااز دریای می‌آید که اصلاً در آنجا خشک سالی وجود ندارد.کانال
عبارتند از تغیر دادن مسیر آب دریا رابه مسیر مورد نظر می‌گویند. کانال یکی از وسیله‌است
می‌تواند منطقه بزرگ را آبریزی نماید. در افغانستان تا فعلاً دوکانال بزرگ اعمار
گردیده‌است.
۱. کانال ننگرهار: این کانال در سال ۱۳۳۷ توسط دولت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی اعمار
گردیداین کانال حدود ۱۲۰هزارجریب کشتزار غازی آبادو هده را سیراب ساخته‌است.
۲. پروژه کانال رود هلمند: این پروژه در سال۱۳۵۱و۱۳۵۲ توسط ایالات متحده امریکا فعال گردید. بزرگترین کانالی
که از رودخانه هلمند جدا شده نهربغرا است که درپنج کیلومتری گرشک از هلمند منشعب
شده و بطول ۸۰ کیلومتردرسمت راست رودخانه به استقامت نادعلی واقع در چهل کیلومتری
غرب شهر لشکرگاه امتداد یافته‌است. پروژه‌های مارجه و شمالان نیز ازاین
کانال آبیاری می‌گردند. در صورت که مانند این پروژه چندین دیگر فعال گردد دیگر
لازم نیست ملت افغانستان دنبال آب باران برود.[۱۳]
در طی خشکسالی‌های اخیر دولت افغانستان کار یک تعداد از کانالهارا به همکاری نیرو
ائتلاف آغاز نموده‌است شامل چنین پروژه‌ها میباشد.
۱. اعمار ۸ کانال در لغمان
که ۶ کانال آن به ارزش ۱٫۶میلون دالر با همکاری بانک جهانی دوکانال دیگر آن
درمنطقه کا کس وکس عزیز خان به ارزش ۳۶۰هزار دالر از کمک بانک جهانی اعمار گردید.
۲. اعمار کانال در ولسوالی زنده جان ولایت هرات بطول ۳۲ کیلومتر به
ارزش ۵ میلون دالر درحال اعمار است.
۳. اعمار کانال به ارزش ۱۸۰ هزار دالر در ولایت نورستان غرض جلو گیری سیلاب
۴. اعمار کانال بزرگ در ولسوای چهار برجک ولایت نیمروز به طول ۴۵ کیلومتر به هزینه یک میلون سه صد
هزاردالر از بودیجه انکشافی ایلات متحده امریکا در حال تکمیل است.
۵. اعمار کانال در دشت قلعه ولایت تخار آغاز گردیده‌است. این کانال به ارزش دومیلون
دالر از طرف بانک جهانی اعمار می‌گردد.
۶. کار اعمار ۳۶ کانال آب و یک دیوار استنادی به ارزش بیش از یک میلیون دالر
امریکایی در ولسوالی غنی خیل ولایت ننگرهار خاتمه یافت. پروژه اعمار این کانالها و
دیوار استنادی به همکاری تخنیکی CIDG
و کمک مالی اداره انکشافی بین‌المللی امریکاUSAID عملی شده‌است.
پروژه‌های بزرگ ذخیره آب در افغانستان
طبق راپور وزارت انرژی وآب افغانستان درین اواخر پروژه‌های ذخایر آبهای سر زمینی تحت ادارهUSAID روی دست گرفته‌است این پروژه‌ها غرض تهیه آب آشامیدنی کشاورزی و انرژی در نظر گرفته شده‌است که بنامهای پروژه‌های دراز مدت میان مدت و کوتاه مدت ترتیب گردیده شده‌است. فعلاً وزارت انرژی افغانستان مطالعه ۱۱۱ بند آبی را به ارزش ۱۰٫۷میلون دالر روی دست دارد. این مطالعات باید در سال ۱۳۹۱ ختم گردد. وزارت انرزی پلان ساخت ۴۰۰ بند آبی کوچک وبزرگ را درطی پنج سال یعنی الی سرطان ۱۳۹۴ باید به انجام رساند.
پروژه انکشافی علیادریای آمو
که یکی از مهمترین و بزرگترین پروژه‌های آب و برق افغانستان به
شمار می‌رود و دارای مشخصات عمده ذیل میباشد.
۱. احداث بند ذخیره بالای دریای آمو در مرز مشترک بین افغانستان و تاجکستان تا آب
مورد ضرورت آبیاری صفحات شمال کشور را تهیه نماید. این بند همچنان مقدار ۱۰۰۰
میگاوات انرژی برق تولید خواهد کرد.
۲. کانال عمومی مربوطه بطول حدود ۳۵۰ کیلو متر بوده که از قلعه ذال ولایت کندز
شروع گردیده و به ولسوالی اندخوی و نواحی آن در ولایات فاریاب ختم می‌گردد.
۳. این سد بیش از ۵۰۰ هزار هکتار زمین معادل دو نیم میلیون جریب اراضی فعلی و جدید
در ولایات بلخ،
جوزجان و فاریاب آبیاری خواهد کرد.
۴. نصب دستگاه استیشن برق آبی به ظرفیت ۱۰۰۰ میگاوات.
این پروژه یکی از مهمترین پروژه‌های آب و برق بوده که ساحه آن شامل چهار ولایت شمال افغانستان بوده و برای دهها هزار نفر در منطقه کار ایجاد خواهد کرد.
- پروژه میان مدت آبیاری کلیفت
۱. پروژه آبیاری کلیفت موازی ۲۰ هزار هکتار (۱۰۰ هزار جریب) زمین را آبیاری خواهد
کرد.
۲. طول این پروژه ۱۳۰ کیلو متر میباشد که از جمله ۳۰ کیلو متر پایپ لین و متباقی
۱۰۰ کیلو متر آن به قسم کانال خواهد بود. این پروژه توسط پمپ باید فعال گردد که
حدود ۲۰ میگاوات انرژی برق ضرورت دارد. طرح مقدماتی و هدایت نامه تخنیکی و اقتصادی
پروژه از طرف وزارت انرژی در حال اجراات قرار دارد.
طرح عاجل کوتاه مدت
تهیه آب آشامیدنی از ساحه خم آب آمو دریا برای ولسوالی اندخوی و نواحی همجوار آن با استفاده از ماشین پمپ الکتریکی.[۱۴]
پروژه برق آبی باغدره
این پروژه با ظرفیت تولیدی ۲۸۰ میگاوات بالای دریای پنجشیر، آغاز و در سال ۲۰۱۳ باید به تولید آغاز نماید. مرحله اول مطالعات امکان سنجی این پروژه تکمیل و قرار است مرحله دوم آن آغاز گردد
پروژه ذخیره آبی بند کمال خان
این سد در ولایت نیمروز بالای دریای هلمند احداث می‌گردد که دارای چندین مرحله میباشد. کار مرحله اول آن به هزینه ۹ میلون دالر با دولت تاجکستان به امضا رسید. کار مرحله اول این بند در نوامبر۲۰۱۲ به تکمیل خواهد رسید. این بند علاوه براینکه چندین هزار هکتار زمین را سیراب می‌سازد۹ میگا وات برق نیز تولید می‌نماید.
بند سلطان
این بند در ۲۲ کیلو متری شهر غزنی در زمان سلطان محمود غزنوی غرض آبیاری اعمار گردیده بود. این بند در ولسوالی جغتوی ولایت میدان وردگ موقعیت دارد؛ اما بخش اعظم آب آن به سمت ولسوالی خواجه عمری و شهر غزنی جریان دارد که به شمول خواجه عمری، زمینهای زراعتی ولسوالی انده و گیرو را آبیاری می‌کند. این بند چندین بار طور غیر اساسی ترمیم گردیده‌است. در سال ۱۳۸۴ بالاثر سیلاب ۷۰ فیصد زمینهای زراعتی را در ولایت غزنی تخریب نمود.[۱۵]
پروژه سلما
کار بند سلما ولایت هرات در زمان داود خان آغار الی ۲۰۰۵ متوقف بود درسال ۲۰۰۵ دولت هند مصارف ادامه کار این پروژه را بدوش گرفته‌است. در نظر است این پروژه هفتاد هزار هکتار زمین را سیراب و به ظرفیت ۴۲میگا وات برق را تولید نماید. مصارف این سد حدود هفتاد میلون دالر خواهد بود.
پروژه کانال مروارید
این کانال بزرگ به نام «مروارید» در ولسوالی شیوهٔ ننگرهار اعمار در سال ۱۳۸۸ به بهره برداری سپرده شد. این کانال توسط کشور جاپان با هزینهٔ ۱۰ملیون دالر اعمار گردید. کانال مروارید از دریای کنر از منطقهٔ زیلی بابا ولایت کنر آغاز میشود و با از عبور از منطقهٔ شیوه و دشت گمبیری به بند درونته می‌انجامد. کانال «مروارید» که ۲۴ کیلومتر طول دارد. در جریان ۷ سال ساخته شده و هزاران جریب زمین بایر و هزاران جریب زمین زراعتی را آبیاری خواهد کرد
پروژه ذخیره آب و تولید برق بخش آباد
قرار داد پروژه آب و تولید برق بخش آباد بالای دریای فرارود را با رئیس کمپنی خدمات مشورتی هندوستان در ۲۴ اگست سال ۱۳۸۵امضا رسید. این پروژه در ساحه ۱۰۰ کیلو متری شهر فراه و در فاصله ۳۰ کیلو متری سرک عمومی کابل- هرات موقعیت دارد. اهداف این پروژه عبارت از ذخیره آب به حجم ۵۷۰ میلیون متر مکعب در ساحه بخش آباد میباشد. با تکمیل شدن این پروژه ۳۵۰۰۰ هکتار زمین زراعتی موجود و ۲۶۰۰۰ هکتار اراضی جدید تحت آبیاری قرار خواهد گرفت. قرار است با تکمیل این پروژه ۲۰ میگا وات برق نیز تولید گردد.
باران مصنوعی
یکی از وسیله که میتوان تا حدودی جلو خشکسالی را گرفت باران مصنوعی است. دانشمندان زمین را به شش طبقه وفضای بالاتر از زمین را به۵ طبقه تقسیمات نموده اندکه تروپوسفیر در فاصله ۶-۲۰کیلومتر، ستراتوسفیر الی ۵۰ کیلو متر، میزوسفیر از ۵۰-۸۵کیلومتر، ترموسفیر از ۸۵-۶۹۰کیلومتر و اکزوسفیر۶۹۰-۱۰۰۰۰کیلومتر بالاتر از زمین واقع اند. مهمترین قسمت که درآن باران مصنوعی صورت می‌گیرد تروپوزسفیر است.
تروپوزسفیر
قسمت که با باران مثنوعی ارتباط دارد تروپوزسفیر است. تروپوسفیر گرم ترین ساحه اتمسفیر میباشد. درین ساحه مقادیری زیادی گازات کاربن دای اکساید اکسیجن نایتروجن، گازات نجیبه و سایر گازات وجود دارد. هوای تروپوسفیر پس از ۴-۵ کیلومتر ببعد به صفر درجه رسیده از ان ببعد سرد شده می‌رود. بخارات آب پس از ۴کلیو متر به هم نزدیک شده در فاصله‌های ۹-۱۰ کیلومتر در موجودیت ذرات کوچک دوباره به باران تبدیل می‌شوند.
باران مصنوعی
باروری یا تخم پاشی ابرها در واقع یک روند طبیعی است که در آن
ابرها به بخار آب و سپس به باران تبدیل می‌شوند. روش باران مصنوعی برای اولین بار
درسال ۱۹۵۰ توسط فرانسوی‌ها تجربه گردید. فعلاً در ۲۴مملکت دنیا مروج است. باران
مصنوعی در کشور چین هند آسترلیا امریکا و کشورهای شرق میانه مروج بوده توانسته‌است از ۵-۲۵ فیصد مقدار
بارندگی را بلند مبرد. برای ایجاد باران مصنوعی باید عوامل چون ابر، رطوبت، گرمی
هوا و سایر شرایط جوی فراهم باشد. رطوبت (وزن بخار آب موجود در یک متر مکعب هوا)
عامل مهمی در تشکیل ابرهاست، هر قدر هوا گرمتر باشد، قابلیت بیشتری برای داشتن
بخار آب و تشکیل ابر دارا میباشد. غرض اینکه چگونه ابر ساخته شود وباران ببارد
لازم است هزارات ذرات آب هوا باهم یکجا شده پس از وزنبین شدن به زمین بریزد. برای
تشکیل ابر وجود ذرات میکروسکوپی گرد و خاک، دوده، بلورهای نمک ویخ لازمی است. دو
اصول برای بارش از ابرها به نام روند باران گرم و روند باران سرد وجود دارد:
۱باران گرم: در مناطق حاره، باران از ابرهایی می‌بارد که هرگز دمای
آنها زیر صفر نیست آن را باران گرم می‌نامند. در این ابرها قطرات درشت آب که ابر
را تشکیل می‌دهند در برخورد با قطرات کوچک، آنها را جذب و به این ترتیب شروع به
بارش می‌کنند.
۲باران سرد: زمانی که دمای ابر یا قسمتی از آن پایین‌تر از صفر باشد،
بلورهای یخ با جذب رطوبت اطراف خود سریعاً شروع به رشد می‌کنند تا اینکه وزن زیاد
باعث فرود آنها میشود. این بلورها هنگام فرود اگر از مکانهای گرم بگذرند به باران
تبدیل میشود و در صورت سرد بودن بشکل برف فرود می‌آیند. در مناطق قطب شمال وجنوب که مقدار کاربن دای اکساید و ذرات گرد و دود
نیست ویا خیلی کم است ولی همیشه برف می‌بارد دلیل ان یخ شدن ذرات کوچک بخار در هوا
پس از یکجا شدن چندین هزار ذرات وزن زیاد شده بشکل برف پائین شده به زمین می‌ریزد
در بعضی مناطق که هوای پائین یعنی ۲-۳کیلومتر گرم است برف آب شده به باران تبدیل
میشود انسان از طریق باروری ابرها می‌تواند از لحاظ تعداد و نوع هسته‌های
تشکیل باران به طبیعت کمک کند. باروری بوسیله مواد جذب کننده رطوبت مانند بلور نمک
ویوریا که می‌تواند برای سرعت دادن به روند بارش گرم بکار رود. باروری بوسیله یود
نقره(AGI) و یخ خشک (کاربن
دای اکساید یخ شده) پروپان مایع و نمک در افزایش باران در روند بارش سرد به
ابرهایی که کمبود هسته دارند کمک می‌کند. تمامی ابرها نمی‌تواند باران را بیاورد
بخصوص ابرهای که خیلی‌ها بلند اند.
روش آبیاری مدرن
نوع آبیاری مدرن که بنام آبیاری قطره یاد میشود
در بعضی از کشورهای که آب شرین کم دارند. کشت بسیاری از نباتات خودرا در شیشه خانه‌ها ویا در مزارع کشت می‌کنند که توسط پایپ‌ها ونل‌های آهنی صرف ریشه نبات را آب می‌دهند. بنامDripirrigation یا آبیاری قطره یاد میشود.
حفظ جنگلات وغرس درختان
خوبترین وبهترین طریقه که می‌تواند تا حدودی زیادی جلو خشکی را بگیردغرس درختان است. درختان درموقع گرمی دهن ستوماتا حجرات خودرا بند نموده آب خودرا به بیرون تبخیر نمی‌نمایند. ریشه درختان منبع حفظ آب است. اکثر نباتات در زمان جوانه زدن و تولید تخم ویا گل به آب زیاد نیاز دارند. یک نبات در یک مرحله حد اقل به پنج بار آب فراوان ضرورت دارد. بدین لحاظ زیادترین آب شرین برای کشت نباتات بمصرف میرسد. به اساس تجارب چندین ساله تا حد ممکن نباید از آبهای زیر زمینی برای کشت مزارع بزرگ استفاده نمود. زیرا تسلسل طبعی آب از بین می‌رود. برای غرس نباتات بلند قد میتوان از آبهای زیر زمینی استفاده نمود زیرا نبانات بلند قد خود ذخیره کننده اب در خاک در خود ودر محیط ماحول میباشد.
جستارهای وابسته
پی‌نوشت‌ها
- [۱]اداره یونسکو انسیتیوت تعلیمات آب
- http://mew.gov.af/Content/files/Water_Sector_Strategy.pdf
- [۲]از راپور اداره انکشاف بشری افغانستان صفحه هفتاد
- تنظیم آب درافغانستان در سال ۱۹۷۸[۳]
- [۴]آبیاری در افغانستان
- [۵]راپور از سازمان ملل
- راپور دانشگاه کابل در مورد آب صحی[۶]
- [۷]اهمیت آب ونقش آن در منازعات ملل منطقه نوشته اکادمسن اعظم سیستانی
- Afghanistan - physical geography: map of Afghanistan, area, lands, forests, height
- [۸]اداره منابع آبی افغانستان
- جدول منابع اب افغانستان صفحه ۱۲[۹]
- [۱۰]اداره اقتصاد و امور اجتماعی سازمان ملل علت خشکسالی وراه بیرون رفت آن اجندا۲۱ چپتر بخش دو قسمت ۱۲
- [۱۱]رادیو آزادی در مورد تایخچه کانال ننگرهار
- همبستگی سایت رسمی اسماعیل خان سرپرست وزارت انرژی و آب دولت افغانستان[۱۲]
- تهدید بند سلطان مردم غزنی را ناراحت نموده است[۱۳]
منابع
- ۱. لست دریاهای افغانستان با شرح وتصویر در وبگاه ویکی پیدیا انگلیسی
- ۲. کوهای افغانستان در وبگاه[۱۴]
- ۳. شغل ساختن تجارت آب در افغانستان ور وبگاه انستیتیوت شرق وغرب[۱۵]
- ۴. واتر پمپ نوع جورج دیم[۱۶]
- ۵. واتر پمپ غول پیکر[۱۷]
- ۶. ذخایر آبهای افغانستان مانند نفت یک ثروت ملی است نگارنده
- ۷. چکونه از آبهای جریان دار بند ساختویدیو در یوتیوب
- ۸. چگونه بند فارم ساخت[۱۸]
- ۹. چگونه بند آبی کوچک ساخت[۱۹]
- ۱۰. اصلاح آبرسانی در افغانستان رسانیدن آب آشامیدنی به شهر قندوز توسط آلمانها (German Technical Cooperation (GTZ) – RODECO consulting GmbH) در[۲۰]
- ۱۱. توپو گرافی افغانستان در وبگاه دانشنامه ملیتها[۲۱]
- ۱۲. ارتفاع افغانستان در وبگاه نقشه ارتفاع افغانستانhttp://mappery.com/map-of/Afghanistan-Elevation-Map
- ۱۳. تنظیم آب در افغانستان نوشته اسد سرور قریشی صفحه ۱۲ در وبگاه[۲۲]
- ۱۴. نبودن آب اشامیدنی فاجعه‌است در وبگاه[۲۳]
- ۱۵. اسناد ریاست آبرسانی و کانالیزاسیون منتشر شده توسط خبرگزاری ایرنا مورخ ۸۸٫۰۳٫۰۹
- ۱۶. دیپلوماسی آب و تاثیر آن بر مناسبات افغانستان با همسایه گان نوشته سمیر بدرود.
